Επανάσταση 1821: Ο περίφημος πίνακας το ''Κρυφό Σχολειό'' σε ποιον πουλήθηκε και για ποσά χρήματα;
Δεν θα το πιστέψετε!
Ηταν ίσως το μεγαλύτερο εικαστικό γεγονός του 1928. Είκοσι επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Νικολάου Γύζη οργανώθηκε η πρώτη μεγάλη παρουσίαση του έργου του στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο Ιλίου Μέλαθρον από την Εταιρεία Φιλοτέχνων, πρόεδρος της οποίας υπήρξε ο Αντώνιος Μπενάκης, σε συνεργασία με τον γιο του καλλιτέχνη, Τηλέμαχο. Επίσης Ελληνική επανάσταση - τι ήταν οι κομπογιαννίτες
Είχε προηγηθεί το 1901 η αναδρομική έκθεση έργων του κατά τη διάρκεια της 8ης Καλλιτεχνικής Εκθεσης στο Glaspalast του Μονάχου.
Τα εγκαίνια της έκθεσης της Αθήνας, με τον κατάλογο να περιλαμβάνει 463 έργα, έγιναν με τη δέουσα λαμπρότητα και από τις 15 Μαρτίου ως τις 15 Μαΐου που διήρκεσε πραγματοποιήθηκαν πολλές αγορές από ελληνικά μουσεία και συλλέκτες. Αυτό συνετέλεσε στο να υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα μεγάλος αριθμός έργων του Γύζη. Πού βρίσκονται όμως αυτά σήμερα;
Στο ερώτημα έρχεται εν μέρει να απαντήσει η έκθεση «Νικόλαος Γύζης: Ο μεγάλος ζωγράφος», που, σε επιμέλεια των Τάκη Μαυρωτά και Κωνσταντίνου Διδασκάλου, εγκαινιάζεται στις 22 Νοεμβρίου στο Ιδρυμα Θεοχαράκη παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Καρόλου Παπούλια.
Διακόσια δεκαεπτά έργα του Νικολάου Γύζη περιλαμβάνονται στον κατάλογο «Νικόλαος Γύζης» (εκδόσεις Αδάμ, 1995) της Νέλλης Μισιρλή. Σήμερα το σύνθετο έργο που άφησε πίσω του ο ζωγράφος, ο οποίος συγκέρασε τον ρεαλισμό και τον ιδεαλισμό, βρίσκεται σε μουσεία, οργανισμούς και επίσημα καταγεγραμμένες συλλογές, αλλά και σε αμέτρητες ιδιωτικές, κυρίως στην Αθήνα, λιγότερες στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στο Λονδίνο, στο Αμβούργο κ.α.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα έργα του ζωγράφου που συγκεντρώνει η μονογραφία της Νέλλης Μισιρλή σχεδόν τα μισά προέρχονται από ανώνυμες ιδιωτικές συλλογές και τα υπόλοιπα από την Εθνική Πινακοθήκη, συλλογές τραπεζών, μουσείων και ιδρυμάτων, με χαρακτηριστικότερα εκείνα των Α. Γ. Λεβέντη και Ευριπίδη Κουτλίδη, στον οποίο πούλησε το 1947 ο γιος του καλλιτέχνη Τηλέμαχος Γύζης ένα μεγάλο μέρος των έργων που κατείχε.
Το «Κρυφό σχολειό»
Η έκθεση «Νικόλαος Γύζης: O μεγάλος ζωγράφος» μπορεί να έχει ως κορμό τα έργα της δωρεάς της οικογενείας Γύζη προς τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, είναι εμπλουτισμένη όμως από αντιπροσωπευτικούς πίνακες της εξελικτικής πορείας του δημιουργού από δημόσιες αλλά και πολλές ιδιωτικές συλλογές. Κορυφαία παραδείγματα αποτελούν «Τα ορφανά» (1871), ελαιογραφία σε μουσαμά, που ανήκει στη συλλογή της κυρίας Μαριάννας Λάτση, και «Το κρυφό σχολειό» (1885-1886), ελαιογραφία σε ξύλο που ανήκει στη συλλογή του κ. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου.
«Είναι ένα έργο ιδιαίτερο για μένα, διότι έχει μια αλληγορία, έχει σχέση με την ιστορία της πατρίδας μου αλλά και με τα γράμματα και την Παιδεία. Είναι ένα έργο που δίνει πολλά μηνύματα. Με αυτή την έννοια είναι ιδιαίτερο έργο και εγώ νιώθω συναισθηματικά δεμένος μαζί του» μας λέει ο κ. Πρόδρομος Εμφιετζόγλου για το «Κρυφό σχολειό», κατά πολλούς το σημαντικότερο επίτευγμα της ελληνικής ζωγραφικής, το οποίο ο ίδιος αγόρασε σε δημοπρασία του 1993 έναντι 187,5 εκατ. δρχ.
Ο γνωστός επιχειρηματίας και συλλέκτης αναφέρει ότι, από τότε που αγόρασε τον πίνακα, πολλοί του εξέφρασαν την επιθυμία να τον δουν από κοντά. «Και εγώ εκπλήρωσα την επιθυμία τους. Εχω «ταξιδέψει» το «Κρυφό σχολειό» στη Φλώρινα, στην Ορεστιάδα, στην Κύπρο και αλλού. Το είδαν πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν τη δυνατότητα να έρθουν στην Αθήνα να το δουν» λέει. Ο ίδιος θεώρησε ότι ήταν αυτονόητη υποχρέωσή του να δανείσει τον πίνακα για την έκθεση. «Εκτιμώ ιδιαίτερα τον Βασίλη και τη Μαρίνα Θεοχαράκη, που κάνουν ένα σπουδαίο έργο σε εποχή οικονομικά δύσκολη, και πάντα θεωρώ ότι τα έργα δεν πρέπει να μένουν κρυμμένα αλλά προσιτά σε όλους. Η δημιουργία της συλλογής μου δεν έχει να κάνει με επενδυτική διάθεση ή νοοτροπία. Με τα έργα αυτά έχω μια συναισθηματική σχέση».
Πάνω από 100 έργα
«Εκατό και πλέον έργα ζωγραφικής, σχέδια, «ζελατίνες» δουλεμένες με σινική μελάνη πάνω στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια του φωτογραφικού φιλμ και μικρογλυπτά φανερώνουν τις διαρκείς και επίπονες δοκιμές και αναζητήσεις του στον χώρο της τέχνης» αναφέρει στον κατάλογο της έκθεσης ο επιμελητής της Τάκης Μαυρωτάς, επισημαίνοντας το ενδιαφέρον της οικογένειάς του στη διάδοση της προσφοράς του Γύζη, με τη σημαντική δωρεά, το 2002, 196 έργων του (33 πίνακες ζωγραφικής, 116 σχέδια, 41 «ζελατίνες», τέσσερα γλυπτά και δύο άλμπουμ με 432 σχέδια) στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης – μέρος αυτής της σπουδαίας συλλογής εκτίθεται μόνιμα στην Casa Bianca.
Από τα σημαντικότερα έργα ιδιωτικών συλλογών που έχουν παραχωρηθεί στην έκθεση είναι το «Παππούς και εγγονός» (1882), ελαιογραφία σε μουσαμά, από τον εφοπλιστή Αντώνη Κομνηνό, «Ο ζαχαροπλάστης» (1898), επίσης ελαιογραφία σε μουσαμά, από γνωστό ζεύγος επιχειρηματιών, «Η νέα άφιξη (Η γέννηση του Τηλέμαχου Γύζη»), από έλληνα επιχειρηματία που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα και το εξωτερικό, κτλ.
Οι ενότητες περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, πορτρέτα και σκηνές από την οικογένεια του ζωγράφου, θρησκευτικά, ηθογραφικά και αλληγορικά θέματα, τοπία και νεκρές φύσεις. Η έκθεση συνοδεύεται από τον πολυσέλιδο κατάλογο «Νικόλαος Γύζης: O μεγάλος ζωγράφος» με κείμενα των Μαρίνου Καλλιγά, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, Νέλλης Μισιρλή, Κωνσταντίνου Διδασκάλου και Τάκη Μαυρωτά.
Tον «ξέγραψαν» επειδή επέστρεψε στην Ελλάδα
Τετρακόσια και πλέον έργα του Νικολάου Γύζη έχει στην κατοχή της η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, που αποτελεί σε επίπεδο δημόσιας συλλογής τον μεγαλύτερο θεματοφύλακα της κληρονομιάς του ζωγράφου. «Εργα του Γύζη συναντά κανείς σήμερα σε πολλές ελληνικές ιδιωτικές συλλογές» λέει η κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.
«Το πρόβλημα θα έλεγα ότι εντοπίζεται στο εξωτερικό, όπου ο Γύζης δεν έτυχε της αναγνώρισης που του έπρεπε. Η Neue Pinakothek του Μονάχου έχει έργα του ζωγράφου που δεν τα εκθέτει. Δεν έχουν εκτιμήσει την ακτινοβολία της τέχνης της Γερμανίας την εποχή εκείνη και ένα μεγάλο μέρος της εξελικτικής πορείας του ζωγράφου κατά τον 19ο αιώνα συνδέθηκε με την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Υπάρχει ένας εθνικός συγκεντρωτισμός σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες εγγράφουν ως «δικούς τους» τους καλλιτέχνες που συνεχίζουν να ζουν στις χώρες αυτές – όπως για παράδειγμα ο Ισπανός Πικάσο, που εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Αντίθετα, όσους κάποια στιγμή επιστρέφουν στην πατρίδα τους, τους… ξεγράφουν. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Κανιάρη, Κεσσανλή και Τσόκλη, που έκαναν μεγάλη καριέρα στο εξωτερικό στη δεκαετία του ’60 εκπροσωπώντας τον «nouveau realisme», αλλά στη μεγάλη διεθνή έκθεση που έγινε για το κίνημα πριν από λίγα χρόνια δεν βρίσκονταν ούτε καν στο… ευρετήριο του καταλόγου» σημειώνει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης.
Aκολουθήστε μας στo Google News
