Δροσουλίτες: Το περίεργο φαινόμενο που εμφανίζεται κάθε Μάιο στην Κρήτη – Η ηρωική μάχη που φέρνει κάθε χρόνο… φαντάσματα

Οι Δροσουλίτες είναι ένα εντυπωσιακό οπτικό φαινόμενο που παρατηρείται στα τέλη Μαΐου και στις αρχές Ιουνίου στην παραλιακή πεδιάδα του Φραγκοκάστελλου, ανατολικά της Χώρας Σφακίων στην Κρήτη.

Πρόκειται για μια οπτασία όπου μια μακριά σειρά από ανθρώπινες σκιές εμφανίζεται τις πρώτες πρωινές ώρες, λίγο πριν την ανατολή του ηλίου, σε ημέρες απόλυτης νηνεμίας. Οι σκιές φαίνεται να ξεκινούν από την ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους και να κινούνται προς τη θάλασσα του Φραγκοκάστελλου. Οι ντόπιοι ονόμασαν τις σκιές «Δροσουλίτες», καθώς εμφανίζονται την ώρα που η πρωινή δροσιά καλύπτει την περιοχή.

Η λαϊκή παράδοση αποδίδει τις σκιές στους άνδρες του στρατιωτικού σώματος υπό την ηγεσία του ηπειρώτη οπλαρχηγού Χατζημιχάλη Νταλιάνη, οι οποίοι έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι τους Τούρκους γύρω από το ενετικό φρούριο του Φραγκοκάστελλου, στις 18 Μαΐου 1828, σε μια από τις μάχες που ακολούθησαν τις αντίστοιχες ηρωικές της Ελληνικής Επανάστασης.

Από την άλλη, οι επιστήμονες κατατάσσουν το φαινόμενο στους τύπους «ανώτερου αντικατοπτρισμού» (fata morgana). Υποθέτουν ότι οι σκιές ίσως ανήκουν σε στρατιώτες που γυμνάζονται στις ακτές της Λιβύης, οι οποίες βρίσκονται ακριβώς απέναντι από τα Σφακιά. Παράλληλα, δεν αποκλείουν την πιθανότητα το φαινόμενο να έχει ψυχολογικές αιτίες, δημιουργημένες από τη φαντασία και την παράδοση.

Η μάχη του Φραγκοκάστελου

Η μάχη του Φραγκοκάστελου, στις 18 Μαΐου 1828, αποτέλεσε ένα σημαντικό επεισόδιο του αγώνα για την απελευθέρωση της Κρήτης. Στη σύγκρουση αυτή, οι δυνάμεις του Τουρκαλβανού Μουσταφά Πασά ήρθαν αντιμέτωπες με τον Ηπειρώτη οπλαρχηγό Χατζημιχάλη Νταλιάνη, γύρω από το ενετικό κάστρο του Φραγκοκάστελου, κοντά στα Σφακιά.

Στα τέλη του 1827, καταβλήθηκαν μεγάλες προσπάθειες να αναζωπυρωθεί η επανάσταση στην Κρήτη, με στόχο την ένταξη του νησιού στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, όπως προέβλεπε η Συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827). Ωστόσο, η κυριαρχία των Οθωμανών στο νησί, αλλά και οι εσωτερικές έριδες στο ελληνικό στρατόπεδο, εμπόδισαν την οργάνωση συντονισμένων ενεργειών. Σε αυτό το πλαίσιο, αποφασίστηκε να αναλάβει την ηγεσία του αγώνα στην Κρήτη ο 52χρονος Ηπειρώτης οπλαρχηγός Χατζημιχάλης Νταλιάνης, γνωστός για τη σημαντική δράση του κατά την Επανάσταση του 1821.

Ο Νταλιάνης αποβιβάστηκε στη Γραμβούσα στις 5 Ιανουαρίου 1828, συνοδευόμενος από σώμα πεζών και 100 ιππείς. Ωστόσο, από την αρχή, η συνεργασία του με τους ντόπιους ήταν δύσκολη. Υπήρχαν έντονες διαφωνίες μεταξύ Λασιθιωτών, Ρεθυμνιωτών και Χανιωτών για την τοποθεσία που θα έπρεπε να αποτελέσει το κέντρο των επιχειρήσεων. Μετά από καθυστέρηση, προκρίθηκαν τα Σφακιά, όπως πρότεινε ο Νταλιάνης, αλλά ο χαμένος χρόνος είχε ήδη κοστίσει.

Εν τω μεταξύ, ο Μουσταφά Πασάς της Κυδωνίας, διορισμένος από τον Μοχάμετ Άλι της Αιγύπτου ως γενικός διοικητής της Κρήτης, πληροφορήθηκε την παρουσία του Νταλιάνη στα Σφακιά. Με πρόσχημα την προστασία των κατοίκων από ληστές, απέστειλε ένοπλα σώματα στην περιοχή. Οι πρώτες συγκρούσεις σημειώθηκαν στις 8 Μαΐου 1828, όταν μια ομάδα ανδρών του Νταλιάνη, υπό την ηγεσία των Μανουσέλη, Μανουσογιαννάκη και Δεληγιαννάκη, επιτέθηκε σε Τούρκους από το Ρέθυμνο, οι οποίοι κατευθύνονταν για να ενωθούν με το στρατό του Μουσταφά. Στη συμπλοκή σκοτώθηκαν 40 Τούρκοι, ενώ αιχμαλωτίστηκαν αρκετοί, ανάμεσά τους και ο αγάς του Ρεθύμνου.

Οργισμένος από αυτή την εξέλιξη, ο Μουσταφά έστειλε επιστολή στον Νταλιάνη, δίνοντάς του διορία δέκα ημερών να εγκαταλείψει την Κρήτη. Ο Νταλιάνης απάντησε με αποφασιστικότητα: «Μουσταφά, ήρθα στην Κρήτη να πολεμήσω Τούρκους με τα παλικάρια μου, και όπου θέλει ο Θεός, ας δώσει τη νίκη».

Κατανοώντας τις προθέσεις του Νταλιάνη, ο Μουσταφά άρχισε να προετοιμάζει την τελική επίθεση. Παράλληλα, επιχείρησε να προσεγγίσει τους καπεταναίους των Σφακίων, υποσχόμενος προνόμια με την προϋπόθεση ότι θα παρέμεναν ουδέτεροι. Στο μεταξύ, ο Νταλιάνης είχε καταλάβει το ενετικό κάστρο του Φραγκοκάστελου στις ακτές του Λιβυκού Πελάγους. Παρόλα αυτά, οι σχέσεις του με τους τοπικούς οπλαρχηγούς παρέμεναν τεταμένες, με την επικοινωνία να περιορίζεται κυρίως σε ανταλλαγή επιστολών.

Η μάχη που ακολούθησε έμελλε να μείνει στην ιστορία, όχι μόνο για τη θυσία των υπερασπιστών, αλλά και για τον θρύλο των «Δροσουλιτών», που συνδέθηκε με την περιοχή και τους ηρωικούς νεκρούς του Φραγκοκάστελου.

Οι Σφακιανοί, αφού δημιούργησαν χαρακώματα σε ασφαλή απόσταση από το Φραγκοκάστελλο, πρότειναν στον Χατζημιχάλη Νταλιάνη να αφήσει 100 άνδρες στο κάστρο και να δώσει τη μάχη από την ορεινή θέση Κολοκάσια. Από εκεί, οι επαναστάτες θα μπορούσαν να εγκλωβίσουν τον στρατό του Μουσταφά όταν θα επιχειρούσε επίθεση στο κάστρο. Ωστόσο, ο Νταλιάνης διαφώνησε. Επέμεινε ότι η μάχη πρέπει να δοθεί στην πεδιάδα μπροστά από το κάστρο, ώστε να αξιοποιηθεί και το ιππικό. Οι Σφακιανοί αντέτειναν ότι δεν ήταν συνηθισμένοι να πολεμούν σε πεδιάδες. Εκείνος, θεωρώντας τους δειλούς, απάντησε περιφρονητικά: «Λοιπόν, φυλάγετέ τους από τα όρη σας για να μην φύγουν και αφήστε εμάς εδώ να δείτε πώς πολεμάμε».

Στις 18 Μαΐου 1829, ο Μουσταφά με 8.000 άνδρες κινήθηκε κατά του Φραγκοκάστελλου. Η μεσαία φάλαγγα του στρατού του κατέλαβε τον δυτικό προμαχώνα χωρίς σοβαρές δυσκολίες, καθώς οι υπερασπιστές είχαν ήδη εξαντλήσει τα πυρομαχικά τους. Οι εχθροί σκότωσαν σχεδόν όλους τους υπερασπιστές, συμπεριλαμβανομένου του υπασπιστή του Νταλιάνη, Κυριακούλη Αργυροκαστρίτη. Στη συνέχεια περικύκλωσαν το φρούριο, αποκόπτοντας κάθε επικοινωνία με τους δύο άλλους προμαχώνες.

Οι άνδρες που βρίσκονταν εκεί προσπάθησαν να εισέλθουν στο κάστρο, αλλά οι περισσότεροι σκοτώθηκαν μπροστά στις πύλες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, που αγωνίστηκε ηρωικά. Όταν το σπαθί του έσπασε και το άλογό του σκοτώθηκε, οι εχθροί τον κατέσφαξαν. Το κεφάλι του το πήγαν ως τρόπαιο στον Μουσταφά, ο οποίος, αντί να τους επαινέσει, τους επέπληξε επειδή δεν τον είχαν φέρει ζωντανό. Ο Μουσταφά, Αλβανός στην καταγωγή, θεωρούσε τον Ηπειρώτη Νταλιάνη συμπατριώτη του.

Παρά την απώλεια του Νταλιάνη και την ήττα στους προμαχώνες, οι πολιορκημένοι στο κάστρο συνέχισαν να αποκρούουν τις επιθέσεις των Τουρκαλβανών. Ωστόσο, οι συνθήκες χειροτέρευαν λόγω έλλειψης τροφίμων και πυρομαχικών. Η λύση ήρθε από τον Σήφη Διλινδά, έναν Σφακιανό που δραπέτευσε από το κάστρο. Από ασφαλή απόσταση πίσω από τις εχθρικές γραμμές, φώναξε ότι πολυάριθμες ενισχύσεις ήταν καθ’ οδόν. Το τέχνασμα έφερε αποτέλεσμα, καθώς ο Μουσταφά έλυσε την πολιορκία στις 24 Μαΐου και επέτρεψε στους πολιορκημένους να εγκαταλείψουν το κάστρο ανενόχλητοι.

Η λύση της πολιορκίας επηρεάστηκε επίσης από τις φιλίες μεταξύ πολιορκητών και πολιορκουμένων. Πολλοί άνδρες και από τις δύο πλευρές, καταγόμενοι από την Ήπειρο, γνωρίζονταν ή μιλούσαν αλβανικά, διευκολύνοντας την επικοινωνία. Ο Μουσταφά Πασάς, σε ένδειξη σεβασμού, συγκέντρωσε τα υπάρχοντα του Νταλιάνη, συμπεριλαμβανομένου ενός αντίτυπου της Καινής Διαθήκης, και τα έστειλε στην οικογένειά του.

Η μάχη του Φραγκοκάστελλου κόστισε τη ζωή σε 338 Έλληνες και περίπου 800 Τουρκαλβανούς. Η Κρήτη, ωστόσο, θα έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1913 για να ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος.

Στη λαϊκή παράδοση, η ήττα στο Φραγκοκάστελλο συνδέθηκε με το φαινόμενο των Δροσουλιτών. Κάθε Μάιο, η πρωινή δροσιά που εξατμίζεται δημιουργεί σκιές που μοιάζουν με ανθρώπινες φιγούρες. Για τους Κρητικούς, αυτές οι σκιές είναι τα φαντάσματα των πολεμιστών του Φραγκοκάστελλου, που σηκώνονται από τους τάφους τους, βαδίζουν προς το κάστρο και μετά χάνονται στη θάλασσα.