Σαν σήμερα 10 Οκτωβρίου 1908: Η γέννηση της παιδείας για τα κορίτσια – Ιδρύεται το Παρθεναγωγείο Βόλου, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Δελμούζου
Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό σχολείο της εποχής, αφού δέχεται μόνο κορίτσια, σε μια περίοδο που η εκπαίδευση ήταν σχεδόν αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο.
Σαν σήμερα, 10 Οκτωβρίου 1908, μια μικρή επανάσταση ξεκινούσε στην πόλη του Βόλου. Η ίδρυση του Παρθεναγωγείου Βόλου, ενός σχολείου αφιερωμένου αποκλειστικά στην εκπαίδευση των κοριτσιών, αποτελεί ένα κομβικό σημείο στην ιστορία της ελληνικής παιδείας. Με πρωτοπόρο τον εκπαιδευτικό και παιδαγωγό Αλέξανδρο Δελμούζο, το σχολείο αμφισβήτησε τα κατεστημένα της εποχής, ανοίγοντας τον δρόμο για τη γυναικεία χειραφέτηση μέσω της μόρφωσης.
Η εποχή ήταν δύσκολη για την εκπαίδευση των γυναικών. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η φοίτηση σε σχολεία ήταν σχεδόν αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο. Τα κορίτσια, στην καλύτερη περίπτωση, λάμβαναν στοιχειώδη μόρφωση, επικεντρωμένη σε πρακτικές δεξιότητες που θεωρούνταν κατάλληλες για τον ρόλο τους ως συζύγων και μητέρων. Η ανώτερη παιδεία ήταν για τις περισσότερες απαγορευμένη.
Ένα σχολείο-πρότυπο
Το Παρθεναγωγείο Βόλου, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Δελμούζου, ήρθε να ανατρέψει αυτή την εικόνα. Ο Δελμούζος, ένας φωτισμένος παιδαγωγός, οραματιζόταν ένα σχολείο που θα προσέφερε στα κορίτσια μια ολοκληρωμένη και σύγχρονη εκπαίδευση, χωρίς διακρίσεις. Το σχολείο λειτούργησε ως Πειραματικό Σχολείο, με βάση τις αρχές του Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού.
Το πρόγραμμα σπουδών ήταν ρηξικέλευθο. Περιλάμβανε μαθήματα που μέχρι τότε θεωρούνταν “ανδρικά”, όπως φυσική, χημεία και μαθηματικά, ενώ ταυτόχρονα έδινε έμφαση στις τέχνες, τη μουσική και τη γυμναστική. Ο Δελμούζος πίστευε ότι η μόρφωση δεν ήταν απλώς η συσσώρευση γνώσεων, αλλά η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της προσωπικότητας και της ελεύθερης βούλησης. Η διδασκαλία γινόταν στη δημοτική γλώσσα, μια ακόμη επαναστατική επιλογή σε μια εποχή που κυριαρχούσε η καθαρεύουσα.
Το σχολείο προσέλκυσε τα καλύτερα μυαλά της εποχής, με εκπαιδευτικούς που ήταν πρωτοπόροι στον τομέα τους. Ο Δελμούζος και οι συνεργάτες του, όπως η Ρόζα Ιμβριώτη, εφάρμοσαν καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας, δίνοντας έμφαση στην ενεργητική συμμετοχή των μαθητριών.
Η αντιδραστική επίθεση και το «Αθεϊκόν»
Η επιτυχία του Παρθεναγωγείου Βόλου και η πρωτοποριακή του φιλοσοφία δεν άφησαν αδιάφορη την συντηρητική κοινωνία της εποχής. Το 1911, ξέσπασε το αποκαλούμενο «Αθεϊκόν» σκάνδαλο. Συντηρητικοί κύκλοι, εκκλησιαστικοί παράγοντες και πολιτικοί κατηγόρησαν τον Δελμούζο και το σχολείο για αθεΐα, ανηθικότητα και ανατροπή των παραδοσιακών αξιών. Η επίθεση ήταν σφοδρή και οδήγησε στην παραίτηση του Δελμούζου και στο κλείσιμο του Παρθεναγωγείου.
Διαβάστε επίσης
Οι κατηγορίες ήταν αβάσιμες. Ο Δελμούζος και οι εκπαιδευτικοί του δεν δίδασκαν αθεΐα, αλλά προσπαθούσαν να αναπτύξουν την κριτική σκέψη των μαθητριών, κάτι που θεωρήθηκε απειλή από εκείνους που ήθελαν να διατηρήσουν την αμάθεια.
Η κληρονομιά του Παρθεναγωγείου
Παρά το άδοξο τέλος του, το Παρθεναγωγείο Βόλου άφησε πίσω του μια σημαντική κληρονομιά. Οι ιδέες του Δελμούζου δεν ξεχάστηκαν. Η σημασία της γυναικείας εκπαίδευσης, η ανάγκη για σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους και η χρήση της δημοτικής γλώσσας στη διδασκαλία, βρήκαν τελικά τον δρόμο τους προς το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Το Παρθεναγωγείο αποτέλεσε μια γροθιά στο κατεστημένο, ένα φάρο για τη γυναικεία χειραφέτηση και την πρόοδο. Η θυσία του Δελμούζου και των συνεργατών του δεν πήγε χαμένη. Η ιστορία τους είναι μια διαρκής υπενθύμιση ότι η μάχη για την παιδεία και την ελευθερία είναι ένας διαρκής αγώνας που δεν τελειώνει ποτέ.
