Δεν είναι θέμα ποσότητας: Οι μαθητές που εγκαταλείπουν τα σχολεία στην Ελλάδα και ο λόγος

Η διαρροή από μαθητές από τα σχολεία στην Ελλάδα είναι ένα πολυδιάστατο ζήτημα που πλήττει κυρίως ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, παρά το γεγονός ότι η χώρα μας παρουσιάζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την ίδια στιγμή που βρισκόμαστε σε ρυθμό Πανελλαδικών Εξετάσεων.

Με μόλις 3,7% των νέων ηλικίας 18-24 ετών να εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση, η Ελλάδα κατατάσσεται στη δεύτερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ φτάνει το 9,5%. Παρ’ όλα αυτά, το φαινόμενο παραμένει ανησυχητικά έντονο σε συγκεκριμένες κατηγορίες μαθητών, όπως τα παιδιά Ρομά και τα παιδιά μεταναστών, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις.

«Η αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής αποτελεί κορυφαία μας προτεραιότητα. Είναι ένα πολυπαραγοντικό και σύνθετο φαινόμενο, το οποίο επηρεάζει δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Παρά την πρόοδο της τελευταίας πενταετίας, νέες κοινωνικοοικονομικές και τεχνολογικές συνθήκες -με κυριότερη την πανδημία- επανέφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα της παρακολούθησης και πρόληψης του φαινομένου», δηλώνει σύμφωνα με την «Καθημερινή» η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη. Η υπουργός εξήγγειλε τη δημιουργία ενός σύγχρονου μηχανισμού σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), ο οποίος θα χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ. Ο μηχανισμός αυτός δεν θα περιορίζεται μόνο στην καταγραφή των μαθητών που διακόπτουν τη φοίτησή τους, αλλά θα εμβαθύνει στην κατανόηση των αιτιών πίσω από τη διακοπή.

Η θέση μας στην ΕΕ και το προφίλ των μαθητών

Η Ελλάδα έχει ήδη επιτύχει και ξεπεράσει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση της μαθητικής διαρροής κάτω από 9% έως το 2030. Με ποσοστό 3,7%, βρίσκεται στην ίδια θέση με την Πολωνία, ενώ μόνο η Κροατία (2%) καταγράφει καλύτερη επίδοση. Ακολουθεί η Ιρλανδία με 4%. Αντίθετα, χώρες όπως η Ρουμανία (16,6%), η Ισπανία (13,7%), η Γερμανία (12,8%) και η Ουγγαρία (11,6%) εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στον τομέα αυτό.

Το ΙΕΠ, που συντονίζει το έργο του μηχανισμού παρακολούθησης, έχει ήδη επεξεργαστεί πρωτογενή δεδομένα από τα σχολικά έτη 2019-2020 και 2023-2024, παρέχοντας μια αναλυτική εικόνα της κατάστασης.

Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί αποκαλύπτουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στα ποσοστά διαρροής μαθητών ανάλογα με τη βαθμίδα εκπαίδευσης:

• Δημοτικό: Τα ποσοστά διακοπής φοίτησης εμφανίζονται μειωμένα το σχολικό έτος 2023-2024 σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, γεγονός που υποδηλώνει σταθεροποίηση και βελτίωση στην παραμονή των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Γυμνάσιο: Τα υψηλότερα ποσοστά διακοπής φοίτησης καταγράφονται στην Α’ Τάξη, ιδιαίτερα κατά τα σχολικά έτη 2019-2020 και 2022-2023. Ακολουθεί η Β’ Τάξη με μέγιστο ποσοστό διακοπής 0,41% το 2023-2024. Όπως και στο Δημοτικό, τα ποσοστά μειώθηκαν το 2023-2024, δείχνοντας θετική εξέλιξη.
• Γενικά Λύκεια: Στα ΓΕΛ, η Α’ Τάξη παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά διακοπής φοίτησης, με μέγιστο 0,71% το 2022-2023. Η Β’ και Γ’ Τάξη ακολουθούν με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά, υποδεικνύοντας ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο στο πρώτο έτος της λυκειακής εκπαίδευσης.
• Επαγγελματικά Λύκεια: Στα ΕΠΑΛ η κατάσταση είναι πιο σύνθετη, με τα μεγαλύτερα ποσοστά διακοπής να εμφανίζονται στην Α’ Τάξη (μέγιστο 2,07% το 2022-2023). Η Β’ και Γ’ Τάξη έχουν σαφώς χαμηλότερα ποσοστά, αναδεικνύοντας την ανάγκη για στοχευμένη στήριξη στους νέους που εισέρχονται στην επαγγελματική εκπαίδευση.

«Καθώς τηρείται η ανωνυμία των μαθητών κατά τη συλλογή των στοιχείων, δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρο το προφίλ όσων εγκαταλείπουν το σχολείο», επισημαίνει ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Σπύρος Δουκάκης. Ωστόσο, δεδομένου του πολύ χαμηλού ποσοστού μαθητικής διαρροής στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι το φαινόμενο συνδέεται κυρίως με τις ιδιαίτερες συνθήκες και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά Ρομά και οι μετανάστες. Αν και δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των παιδιών Ρομά στα ελληνικά σχολεία, είναι γνωστό ότι περίπου 26.000 αλλοδαποί μαθητές ηλικίας 5 έως 17 ετών φοιτούν στα σχολεία της χώρας μας.

Όπως τονίζει ο κ. Δουκάκης, «η διαφορά ανάμεσα στην οριστική διακοπή φοίτησης και τη διακοπή λόγω προσωρινών παραγόντων είναι κεντρική στον σχεδιασμό, καθώς καθορίζει την αποτελεσματικότητα των μέτρων στήριξης που θα εφαρμοστούν».

Στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται η δημιουργία ασφαλών και αξιόπιστων βάσεων δεδομένων, οι οποίες θα συγκεντρώνουν και θα αναλύουν όλα τα σχετικά στοιχεία, υποστηρίζοντας την έγκαιρη παρέμβαση και τη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών. Παράλληλα, θα εκπονηθούν μελέτες που θα αποτυπώνουν με ακρίβεια την εκπαιδευτική πορεία κάθε μαθητή, από το νηπιαγωγείο μέχρι και την είσοδό του στην αγορά εργασίας, προσφέροντας πολύτιμα δεδομένα για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος και την πρόληψη της μαθητικής διαρροής.