Μαργαρίτα Παπανδρέου: Ο αιώνας μιας δυναμικής γυναίκας – Οι αγώνες της, ο Ανδρέας Παπανδρέου και το αιώνιο μίσος για τη Δήμητρα Λιάνη

Η Μαργαρίτα Παπανδρέου περνά δύσκολες ώρες, καθώς διακομίστηκε άμεσα στο νοσοκομείο «Γιώργος Γεννηματάς», αν και φαίνεται πως αυτό έγινε για καθαρά προληπτικούς λόγους.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ένιωσε αδυναμία και κατόπιν συμβουλής του προσωπικού της γιατρού μετέβη στο νοσοκομείο για εξετάσεις, με την άλλοτε σύζυγο του Ανδρέα Παπανδρέου και μητέρα του Γιώργου Παπανδρέου πρόσφατα να έχει συμπληρώσει τα 101 της χρόνια.

Η διακομιδή της έγινε καθαρά για προληπτικούς λόγους, δεδομένης της ηλικίας της, και οι πρώτες εκτιμήσεις των γιατρών είναι καθησυχαστικές. Το ιατρικό προσωπικό παρακολουθεί την κατάσταση της υγείας της, ενώ από το περιβάλλον της διαβεβαιώνουν ότι δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας για μια γυναίκα, που εκτός της παρουσίας στην οικογένεια Παπανδρέου, έχει γράψει την ιστορία της στην Ελλάδα.

Έχει, άλλωστε, να επιδείξει σημαντικό έργο σε ό,τι αφορά στον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών, καθώς πρωταγωνίστησε στην προώθηση, επεξεργασία και ψήφιση νόμων που βελτίωσαν πολύ τη νομική και κοινωνική θέση των Ελληνίδων, όπως η κατάργηση του θεσμού της προίκας (1982), η νομιμοποίηση των εκτρώσεων (1986), η θέσπιση του πολιτικού γάμου (1982), η νομιμοποίηση διαζυγίων με αμοιβαία συναίνεση, η δυνατότητα διατήρησης του επωνύμου των γυναικών μετά από το γάμο τους και η απόκτηση ίσων δικαιωμάτων με το σύζυγο στην κηδεμονία των παιδιών τους.

Η γνωριμία με τον Ανδρέα, ο γάμος, οι παράλληλες σχέσεις και ο ακτιβισμός

Γεννήθηκε στο Όουκ Παρκ του Ιλινόι των ΗΠΑ, στις 30 Σεπτεμβρίου 1923, η μεγαλύτερη από πέντε αδελφές. Αρχικά σπούδασε δημοσιογραφία και κατόπιν έκανε το μεταπτυχιακό της στη Δημόσια Υγεία στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, όπου και γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της, Ανδρέα Παπανδρέου. Έζησαν αρχικά στη Μινεσότα και αργότερα στην Καλιφόρνια, όπου ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν Πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ και στενός φίλος του μετέπειτα κυβερνήτη της Καλιφόρνιας Πατ Μπράουν. Το 1959-1960 η Μαργαρίτα Παπανδρέου συνόδευσε τον άντρα της στην επίσκεψή του στη Γιουγκοσλαβία. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πάρει χορηγίες από τα αμερικανικά ιδρύματα Γκούγκενχαϊμ και Φουλμπράιτ για να μελετήσει το οικονομικό σύστημα της χώρας. Στη Γιουγκοσλαβία το ζεύγος φιλοξενήθηκε από τον ηγέτη της χώρας στρατάρχη Γιόσιπ Μπροζ Τίτο, με τον οποίο συνδέθηκαν φιλικά.

Με τον Ανδρέα Παπανδρέου απέκτησαν τέσσερα παιδιά, τον Γιώργο, τη Σοφία, τον Νίκο και τον Αντρίκο Παπανδρέου. Μετά τη μόνιμη εγκατάστασή τους στην Ελλάδα το 1961, η σχέση τους πέρασε κρίση καθώς ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε ερωτική σχέση με την Έπη Σκιαδαρέση, τη νεαρή σύζυγο του γνωστού μηχανικού και εργολάβου Γιώργου Σκιαδαρέση, που ήταν παλιός συμμαθητής του στο Κολλέγιο Αθηνών. Το θέμα πήρε και μεγάλες πολιτικές διαστάσεις όταν το 1964 η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου ανέθεσε το καινούριο σχέδιο πόλεως της Πάτρας στον Γιώργο Σκιαδαρέση. Παρ’ όλα αυτά, μετά την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών η Μαργαρίτα Παπανδρέου κινητοποιήθηκε αποτελεσματικά για να μπορέσει να εξασφαλίσει την απελευθέρωση του συζύγου της τον Δεκέμβριο του 1967, με τον οποίο στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Στοκχόλμη της Σουηδίας και μετέπειτα στο Τορόντο του Καναδά.

Στη Στοκχόλμη ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε ερωτική σχέση με τη Σουηδέζα ηθοποιό και τηλεπαρουσιάστρια Ράνια Νάιμπλομ, με την οποία μάλιστα απέκτησε και μία κόρη εκτός γάμου, αλλά συνέχισε να είναι επίσημα παντρεμένος με τη Μαργαρίτα.

Μεταπολιτευτικά, η σχέση του ζεύγους συνέχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα καθώς ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε αρχικά ερωμένη την ανιψιά του Αριστοτέλη Ωνάση Μαριλένα Πατρονικόλα και στη συνέχεια την αεροσυνοδό του πρωθυπουργικού αεροσκάφους Δήμητρα Λιάνη.

Τελικά η Μαργαρίτα Παπανδρέου συμφώνησε να δώσει διαζύγιο ώστε να παντρευτεί ο Ανδρέας Παπανδρέου τη Δήμητρα Λιάνη. Ίδρυσε και διετέλεσε για οχτώ χρόνια πρόεδρος της Ένωση Γυναικών Ελλάδος (Ε.Γ.Ε.). Έλαβε ενεργό μέρος σε γυναικεία θέματα και θέματα ειρήνης. Είναι επίσης συγγραφέας πολλών άρθρων και βιβλίων.

Η ζωή της θα μπορούσε να συνοψίζεται με δύο λέξεις, αυτές τις οποίες η ίδια άλλωστε επέλεξε για τον τίτλο της αυτοβιογραφίας της «Έρωτας και Εξουσία».

Η Μαργαρίτα Παπανδρέου μοιάζει να μην αποσύρθηκε ποτέ από μια κατάσταση εξέγερσης και διαρκούς πάλης με τα στερεότυπα. Από το 1948, δηλαδή από τότε που συνάντησε για πρώτη φορά τον Ανδρέα Παπανδρέου τυχαία στον προθάλαμο του οδοντιατρείου ενός Ελληνοκύπριου στη Μινεσότα των ΗΠΑ και σίγουρα από το 1951, όταν τον παντρεύτηκε στο Ρίνο της Νεβάδα, φαίνεται να πασχίζει, ακόμη και σήμερα … να φωνάξει με όλη τη δύναμή της και με το ίδιο ακατάβλητο πείσμα ότι η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν είναι αυτό που βιάζεται να πιστέψει ο κόσμος. Δεν είναι μία από τις ελάχιστες γυναίκες στην παγκόσμια ιστορία που συνδέθηκε με τρεις πρωθυπουργούς. Δεν είναι μόνο η νύφη του Γεώργιου και η μητέρα του Γιώργου. Και, βέβαια, δεν υπήρξε ποτέ μόνο η σύζυγος του Ανδρέα, αρχικά η ‘ξένη Πρώτη Κυρία της Ελλάδας’ και αργότερα η ‘απατημένη ξένη Πρώτη Κυρία της Ελλάδας’», επισήμανε πέρυσι το «Πρώτο Θέμα» με αφορμή τα 100ά της γενέθλια.

«Θα μπορούσε να αποφανθεί κανείς ότι η ζωή της Μαργαρίτας Παπανδρέου είναι μια αδιάκοπη μάχη με τον ετεροκαθορισμό, μια ατελείωτη απόπειρα να δραπετεύσει από τη βαριά σκιά των ανδρών που την περιστοίχιζαν. Μια μάχη για να αποδείξει ότι η ίδια αξίζει την προσοχή της Ιστορίας ως αυτόφωτη και αυτοδύναμη ανεξάρτητη γυναίκα, καθόλα ισότιμη με τον άνδρα της ζωής της, αν μη τι άλλο, τον Ανδρέα Παπανδρέου».

Η αυτοβιογραφία «Έρωτας και Εξουσία» της Μαργαρίτας Παπανδρέου, ένα βιβλίο 536 σελίδων, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, το 2015. Ο γιος της, Νίκος Παπανδρέου, αναφέρει στον πρόλογο: «Τούτο το βιβλίο είναι η αφήγηση ενός μεγάλου έρωτα μιας Αμερικανίδας από το Σικάγο για τον άντρα που γνώρισε πριν από πολλά χρόνια σε μια αίθουσα αναμονής ενός οδοντιάτρου στη Μιννεσότα το 1948. Αφηγείται επίσης τον βίο και το έργο της ίδιας από πρώτο χέρι, τις πλούσιες πολιτικές της δραστηριότητες αλλά και τις περίπλοκες καταστάσεις -τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο- που πυροδότησε το πολύκροτο διαζύγιο από τον άνθρωπο στον οποίο είχε αφιερωθεί εξολοκλήρου επί τέσσερις δεκαετίες».

«Το διαζύγιο Μαργαρίτας-Ανδρέα (και κατόπιν ο γάμος του Ανδρέα με νεότερή του γυναίκα) όχι μόνο κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα στην Ελλάδα, αλλά έκανε και τον γύρο του κόσμου. Ήταν ένα διαζύγιο στο οποίο έπρεπε να πάρουν θέση όχι μόνο φίλοι και συγγενείς, αλλά και όλη η χώρα. Για πρώτη φορά περιγράφεται με λεπτομέρειες το πώς έφτασε στον χωρισμό».

«Παρά τους αρχικούς της δισταγμούς, η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν αποφεύγει να μιλήσει για τον έρωτα αλλά και για το σεξ. Δεν κρύβει τίποτα στις σελίδες του βιβλίου της, κι ας μην είναι, ορισμένες φορές, οι πιο ευχάριστες για έναν γιο».

«Φωτίζει επίσης μια ιδιαίτερη πλευρά του γυναικείου κινήματος. Η ίδια συμμετείχε ενεργά στη φεμινιστική επανάσταση στην Ελλάδα αλλά και στη Βόρεια Αμερική. Μπορεί να ήταν στο πλευρό του Έλληνα πολιτικού που άλλαξε την Ελλάδα, του Ανδρέα, αλλά εκείνη δημιούργησε και καθοδήγησε το σπουδαιότερο φεμινιστικό κίνημα της χώρας, αυτό δηλαδή που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή αναφορικά με τα δικαιώματα της γυναίκας στην Ελλάδα».

Η Μαργαρίτα Παπανδρέου γράφει ανάμεσα σε άλλα: «Καθ’ όλη τη διάρκεια του Μαΐου είχα μια μόνιμη αίσθηση μη πραγματικότητας. Η εικόνα ήταν οι δύο σύζυγοι να κάθονται και να συζητούν μεταξύ τους, ενώ ο άντρας στην ουσία ζούσε με μια άλλη γυναίκα κάπου αλλού. Θα συζητούσαμε για την πολιτική, τα παιδιά μας και κάποιες φορές για την αεροσυνοδό. Ήταν τρελό, εντελώς αλλόκοτο. Σκέψου ο Ρόναλντ Ρέιγκαν να ζει στον Λευκό Οίκο, ας πούμε με τη γραμματέα του, και να επισκέπτεται από καιρού εις καιρόν τη Νάνσυ στο Μπλερ Χάουζ. Ψάχνω βαθιά στην ψυχή μου όχι για να καταλάβω τον Ανδρέα, αλλά τον εαυτό μου. Ο Κώστας δεν μπορούσε να βοηθήσει. Μου είπε: ‘Είναι απλό, τον αγαπάς και δε θέλεις να πληγωθεί’. Αυτό ήταν αλήθεια. Αλλά ήταν κάτι παραπάνω. Πηγαίνει πίσω στην πατριαρχική νοοτροπία, σε συμπεριφορές που έχουν εντυπωθεί μέσα μου όταν ήμουν παιδί και που δεν μπορώ να αλλάξω. Πρέπει να έχεις άντρα. Μην τον χάσεις. Είσαι η κόλλα που κρατάει ενωμένη την οικογένεια. Είναι δική σου ευθύνη.

Ή μήπως έχει να κάνει με την κτητικότητα, με τον έλεγχο; Ξέρω πως είμαι πολύ προστατευτική απέναντι στον Ανδρέα, σαν να ήταν ένα από τα παιδιά μου. Κάνουμε τους άντρες να εξαρτώνται από μας, κάτι που μας κάνει να αισθανόμαστε σημαντικές, δυνατές. Αναρωτιέμαι αν αυτό είναι που φοβάμαι να χάσω. Κάποιοι πιστεύουν ότι δε θέλω να χάσω την κοινωνική μου θέση, πως μένω λόγω της φιλοδοξίας μου. Έχω φιλοδοξία – να κάνω θετικά πράγματα για τη χώρα, για τον κόσμο. Το ότι είμαι Πρώτη Κυρία βοήθησε, αλλά έχω χτίσει το δικό μου όνομα και δε χρειάζομαι πλέον τον τίτλο. Ποτέ δε νοιάστηκα για τον τίτλο ή το στάτους μου, επειδή ποτέ δεν προσδιόριζα με αυτούς τους όρους τον εαυτό μου. Απ’ όσο ξέρω, είμαι ακόμα η Μάγκι, η σερβιτόρα που βρέθηκε στην κορυφή της σκάλας, αλλά που θα ήταν ευχαριστημένη αν εγκατέλειπε τον τίτλο εφόσον μπορούσε να συνεισφέρει σε σημαντικά θέματα.

Ανακαλύπτω πως είμαι σχετικά μόνη, μιας και ελάχιστοι έχουν αυτό τον τρόπο σκέψης. Οι περισσότεροι απ’ όσους είναι στο κόμμα προσπαθούν να παραμείνουν στη θέση τους. Δε θέλουν να τα βάλουν με το αφεντικό. Δε θέλουν να επωμιστούν το κόστος. Έχουν μια κοντόφθαλμη άποψη – είναι πιο εύκολο, πιο βολικό. Οι αληθινοί φίλοι, αυτοί με τους οποίους μπορώ να μιλήσω ανοιχτά για τα συναισθήματα και τις σκέψεις μου, με συμβούλεψαν: «Μην το φτάσεις στα άκρα. Ξέροντας τη συμπεριφορά του Ανδρέα απ’ το παρελθόν, γιατί να το σπρώξεις; ‘Ασε αυτόν να κάνει το βήμα, να πάρει την πρωτοβουλία. Συνέχισε να ασχολείσαι με τις τόσο σημαντικές δραστηριότητές σου. Αδιαφόρησε, μη δίνεις σημασία».

Τι είχε πει για τη Δήμητρα Λιάνη και… το νεύμα

Για το διαζύγιό της με τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και το νεύμα του πρώην πρωθυπουργού στη Δήμητρα Λιάνη, είχε μιλήσει -μεταξύ άλλων- πριν μερικά χρόνια σε συνέντευξή της στο περιοδικό Down Town η Μαργαρίτα Παπανδρέου. Στα 95 της τότε χρόνια είχε απαντήσει αν έχει συγχωρήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου και πώς τελικά αποφάσισαν να πάρουν διαζύγιο.

Βλέπω μια κορνίζα με τη φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου στην τραπεζαρία. Συνεπώς, τον έχετε συγχωρήσει;

Δεν μου αρέσει η λέξη «συγχώρησα», λες και ο Ανδρέας έκανε κάτι εναντίον μου. Η ερωτική έλξη για μια άλλη γυναίκα απλώς ικανοποιούσε τις ανάγκες του για εκείνη την εποχή. Ένιωσε, πιστεύω, ότι χρειαζόταν κάτι καινούριο στη ζωή του. Είχαμε μακροσκελείς συζητήσεις πριν από τον χωρισμό, αναπολώντας το κοινό μας ταξίδι στη ζωή. Είδα ότι τον βασάνιζε η «ρήξη» μαζί μου.

Πρότεινε κάτι σαν ένα προσωρινό διάστημα διάστασης. Εγώ είπα να κοιτάξουμε την πιθανότητα διαζυγίου. Τελικά, αυτό και αποφασίσαμε. Αφού έφυγε, διατηρήσαμε μια γραπτή επικοινωνία μεταξύ μας μέσω της κόρης μας, Σοφίας, αλλά από ένα σημείο και μετά αποφασίσαμε να ακολουθήσει καθένας τη ζωή του.

Γιατί πιστεύετε ότι η περιβόητη σκηνή με το «νεύμα» του Ανδρέα Παπανδρέου προς την «αεροσυνοδό» έγινε κομμάτι της ελληνικής pop κουλτούρας;

No comment.

Γιατί δεν τη σχολιάζετε;

Ήταν μια σκηνή από αυτές που μένουν. Δεν ήμουν πολύ χαρούμενη όμως που την είδα. Είχα κάποιες «συναισθηματικές» αντιδράσεις. Από την άλλη είμαι συνηθισμένη σε πολιτικές συμπεριφορές και προπαγάνδες και έτσι στην τελική δεν είναι κάτι που με ενοχλεί πλέον τόσο.

Επίσης, με φαρμακερό σαρκασμό, η Μαργαρίτα προσπαθούσε να κάνει τον ξεμυαλισμένο άντρα της να συνειδητοποιήσει ότι είχε μπλεχτεί στα δίχτυα της σαγήνης μιας, πάντα κατά την άποψη της συγγραφέως, κοινής πόρνης, γράφοντας το «Έρωτας και Εξουσία».

Το σχετικό απόσπασμα του βιβλίου είναι αποκαλυπτικό -και γεμάτο από χολή: «Ενώ ο Τύπος με παρουσίαζε ως μια γυναίκα με κλάση [περιωπής], συγχρόνως έκανε τη σύγκριση με την αεροσυνοδό, παρουσιάζοντας εκείνην σαν μια γυναίκα του δρόμου, μια πόρνη. Είπα στον Ανδρέα ‘δεν νομίζω πως έχουν κατασκευάσει αυτή την ιστορία. Η φήμη της από το παρελθόν είναι γνωστή’.

Ο Ανδρέας απάντησε ‘ποτέ δεν το έκανε για τα λεφτά’. Και τότε εγώ απάντησα ‘α, απλώς της αρέσει’. Θα μπορούσα να πω ‘και εμένα μου αρέσει’ αλλά ήταν μάλλον άκαιρο εκείνη τη στιγμή. Ο Ανδρέας συνέχισε λέγοντας ότι η αεροσυνοδός ‘δεν δέχεται ποτέ χρήματα ή δώρα, δεν είναι στο στυλ της’. Αποφάσισα πως δεν ωφελούσε να της επιτεθώ τη στιγμή που εκείνος ήταν προστατευτικός απέναντί της και απέναντι στον εαυτό του».

Παρά την «κλάση» της, η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν αντιστέκεται στον πειρασμό να ρίξει το επίπεδο της γραφής της, αποτυπώνοντας κάποιες σκέψεις της που δεν απέχουν καθόλου από την περιοχή της ατόφιας, καθαρόαιμης «κατινιάς»: «Το μόνο πράγμα που μου έφτιαξε τη διάθεση εκείνο το διάστημα ήταν όταν έμαθα πως κάποιος στην Ελλάδα είχε δώσει σ’ ένα άλογο -ή μήπως γαϊδούρι;- το όνομα της αεροσυνοδού, χρησιμοποιώντας το υποκοριστικό της, ‘Μιμή’».

Με τα εξαιρετικά πικρόχολα σχόλιά της, η Μαργαρίτα Παπανδρέου αμφισβητεί την ειλικρίνεια των προθέσεών της Δήμητρας Λιάνη ενώ εκείνη συμπαρίστατο στον ασθενή Ανδρέα κατά τις ημέρες του Χέρφιλντ. Στην ακόλουθη παράγραφο η Λιάνη φέρεται ως ύποπτη σκηνοθεσίας και θεατρινισμού, χωρίς ίχνος ειλικρίνειας στην τρυφερότητα που επεδείκνυε στον υπέργηρο μέλλοντα σύζυγό της.

Κατά τη Μαργαρίτα, ακόμη και το ότι του έπιασε με νόημα το χέρι, ήταν μια επίδειξη υποκρισίας εκ μέρους της Λιάνη, χάριν των καραδοκούντων φωτογράφων: «Μάθαμε πως ο Ανδρέας χρειαζόταν ένα τριπλό μπαϊπάς και αντικατάσταση της βαλβίδας. Εξαιτίας της γενικότερης κατάστασης της υγείας του όταν έφτασε, θα χρειαζόταν να περάσει χρόνος ώσπου να γίνει η εγχείρηση.

Τον έβαλαν σε αυστηρή δίαιτα, ξεκίνησε την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή και του συστήθηκε να κάνει καθημερινούς περιπάτους στον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου. Σε έναν από αυτούς τους περιπάτους η αεροσυνοδός κατάφερε να αρπάξει το χέρι του, ώστε να απαθανατιστεί από τους φωτογράφους που περίμεναν, κι αυτή η φωτογραφία ταξίδεψε μέσω των ειδησεογραφικών πρακτορείων σε όλο τον κόσμο.

Της είχε δοθεί μια εξαιρετική ευκαιρία να αποδείξει την αφοσίωση της μένοντας συνεχώς στο πλευρό του και παίζοντας τον ρόλο της στοργικής συζύγου. Ο Ανδρέας ήταν αιχμάλωτος και, ό,τι κι αν ένιωθε, αναμφίβολα χρειαζόταν αυτή τη ‘στοργική φροντίδα’ όταν η ζωή του βρισκόταν σε κίνδυνο.

Το κράτημα του χεριού με έκανε να θυμηθώ με νοσταλγία τον πρώτο καιρό της σχέσης μας, όταν ο Ανδρέας είπε πως θα μου έστελνε μήνυμα όποτε μου κρατούσε το χέρι σφίγγοντάς το σύντομα τρεις φορές και πως αυτό θα σήμαινε ‘Σ’ αγαπώ’».

Μια υποψία μετάνοιας

Θα μπορούσε ο Ανδρέας να έχει μετανοήσει για το διαζύγιό του με την Μαργαρίτα; Η ίδια μοιάζει να μην κατάφερε ποτέ να αποκωδικοποιήσει ακριβώς το κρυπτογραφημένο μήνυμα που της έστειλε ο πρώην σύζυγός της -και μάλιστα εξ αφορμής ενός οικογενειακού γεγονότος με ιδιαίτερη συμβολική σημασία: «Στις 23 Απριλίου 1991 ήταν η βάφτιση της εγγονής μου, της κόρης του Γιώργου, που θα ονομαζόταν Μαργαρίτα. Όλη η οικογένεια ήταν καλεσμένη, συμπεριλαμβανομένου του Ανδρέα και της νέας του συζύγου.

Δεν τον είχα δει επί δυο περίπου χρόνια, εκτός από την τηλεόραση και μία φορά εξ αποστάσεως σε μια κηδεία. Η οικογένεια κάθισε στην πρώτη σειρά, χωρίζοντας με από το ‘ζεύγος’ στην άλλη πλευρά. Το μυστήριο ξεκίνησε και σύντομα είχε τελειώσει. Συνήθως, όταν τελειώνει η λειτουργία, τα μέλη της οικογένειας πηγαίνουν στο ιερό για να συγχαρούν τους γονείς, να φιλήσουν το μωρό και να ευχαριστήσουν τον παπά. Όλοι περιμέναμε να πάνε πρώτοι ο Ανδρέας με την αεροσυνοδό. Θυμήθηκα πως ήταν παράδοση, καθώς έφευγε ο Ανδρέας, να κάνει χειραψία με τον κόσμο στην μπροστινή σειρά. Πήγε πρώτα στη Σοφία, ενώ εγώ προσπάθησα να φαίνομαι βυθισμένη στις σκέψεις μου για να με αγνοήσει.

Τον άκουσα να λέει ‘Μαργαρίτα’ και είδα ένα προτεταμένο χέρι. Του έδωσα το δικό μου. Το πήρε και το έσφιξε τρεις φορές. Δεν υπήρξε ανανέωση της σχέσης μας, αν και έμαθα πως ο Ανδρέας είχε μετανιώσει για το χωρισμό μας, αλλά αυτή η παλιά χειραψία αγάπης έσβησε επιτέλους τον επίμονο πόνο της καρδιάς μου».

Η Λίστα Λαγκάρντ

Στην υπόθεση Λαγκάρντ και σε επίσημη κατάθεση είχε αναφερθεί, η γυναίκα-μυστήριο με τα 500 εκατ. είναι η κυρία Μαργαρίτα Παπανδρέου.

Η επίμαχη αναφορά, που εμπλέκει το όνομα της μητέρας του πρώην πρωθυπουργού κ. Γιώργου Παπανδρέου στην υπόθεση, περιέχεται στην κατάθεση που έδωσε στις 3 Οκτωβρίου 2012 ο επικεφαλής του ΣΔΟΕ κ. Στέλιος Στασινόπουλος στους κυρίους Πεπόνη και Μουζακίτη επικαλούμενος μαρτυρίες δύο διευθυντών της υπηρεσίας του. Αυτοί ανέφεραν ότι το πρόσωπο με το υψηλότερο ποσό που περιλαμβάνεται στη λίστα Λαγκάρντ είναι η κυρία Παπανδρέου.

Ειδικότερα, στην ένορκη κατάθεση του ειδικού γραμματέα του ΣΔΟΕ που περιλαμβάνεται στη δικογραφία, η οποία είναι στη διάθεση των βουλευτών, μόνο όμως για να τη διαβάσουν, ο κ. Στασινόπουλος αναφέρει ξεκάθαρα πως την προηγούμενη μέρα της κατάθεσής του στους δύο εισαγγελείς, στη διάρκεια σύσκεψης που είχε, στις 2 Οκτωβρίου 2012, με όλους τους διευθυντές της υπηρεσίας του ρώτησε τους συνεργάτες του αν γνωρίζουν κάτι σχετικό για τη λίστα Λαγκάρντ που απασχολούσε έντονα την επικαιρότητα, καθώς οι αποκαλύψεις του «ΘΕΜΑτος» για την πολύμηνη εξαφάνισή της είχαν προκαλέσει την παρέμβαση της Δικαιοσύνης. «Ο κ. Νίκος Λέκκας (σ.σ.: διευθυντής Επιχειρησιακού Σχεδιασμού του ΣΔΟΕ) μου απάντησε ότι δεν έχει δει τη λίστα, αλλά έχει ακούσει ότι η γυναίκα με τα 500 εκατ. είναι πολιτικό πρόσωπο και είναι η κυρία Μαργαρίτα Παπανδρέου. Το ίδιο απάντησε και ο κ. Ευάγγελος Καραμάνος (διευθυντής Ειδικών Υποθέσεων)», κατέθεσε ο επικεφαλής του ΣΔΟΕ.

Το νόμισμα στο οποίο είναι το ποσό των 500 εκατ. δεν διευκρινίζεται στην κατάθεση του κ. Στασινόπουλου, αλλά βουλευτές που μελέτησαν τη δικογραφία έμειναν με την εντύπωση ότι είναι λογαριασμός σε δραχμές (και αντιστοιχεί σε περίπου 1,5 εκατ. ευρώ), καθώς η περιβόητη λίστα με τους καταθέτες στην τράπεζα HSBC της Γενεύης που υπεκλάπη από τον πρώην υπάλληλο της κ. Ερβέ Φαλτσιάνι περιέχει και ποσά καταθέσεων στο εθνικό νόμισμα της Ελλάδας, δηλαδή πριν από το 2002, οπότε άρχισε η κυκλοφορία του ευρώ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ημερομηνία όπου έλαβε χώρα η επίμαχη σύσκεψη (2/10/2012) συμπίπτει με την αποστολή από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ κ. Ευάγγελο Βενιζέλο στο Μέγαρο Μαξίμου του stick που περιείχε αντίγραφο της λίστας.

Οι συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά το διαβίβασαν αμέσως -και χωρίς να ανοίξουν τον σχετικό φάκελο- στον κ. Στασινόπουλο, ο οποίος αναφέρθηκε στην εν λόγω σύσκεψη και κατά την κατάθεσή του στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, χωρίς όμως να αναφερθεί στον διάλογο που είχε με τους συνεργάτες του – σύμφωνα με την κατάθεσή του στους οικονομικούς εισαγγελείς.

Πάντως, το επίμαχο σημείο της δικογραφίας με τους ισχυρισμούς των υψηλόβαθμων στελεχών του ΣΔΟΕ είναι αδιαμφισβήτητο, όπως βεβαιώνουν βουλευτές που διάβασαν τη δικογραφία. Και εφόσον η πληροφορία-«βόμβα» που μετέφερε ο επικεφαλής του ΣΔΟΕ στους οικονομικούς εισαγγελείς ευσταθεί, τότε ενισχύονται οι βάσιμες υπόνοιες ότι υπάρχουν δύο «λίστες Λαγκάρντ»: η γνήσια που παρέλαβε ο πρώην υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου από τις γαλλικές αρχές σε μορφή ψηφιακού δίσκου (CD) και το αλλοιωμένο αντίγραφό της που σε μορφή στικ έφτασε από το γραφείο του κ. Βενιζέλου στους οικονομικούς εισαγγελείς.

Δύο χρόνια αργότερα, έγγραφο ου Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, το οποίο ξεκαθαρίζει ότι η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν συνδέεται με τη διαβόητη λίστα Λαγκάρντ, έδωσε στη δημοσιότητα η ίδια.

Το έγγραφο υπογράφεται από τον ειδικό γραμματέα του ΣΔΟΕ, Στυλιανό Στασινόπουλο και ουσιαστικά διαψεύδει όσα είχαν δει το φως της δημοσιότητας προ περίπου δύο ετών, σύμφωνα με τα οποία οποία η Μαργαρίτα Παπανδρέου ήταν δικαιούχος λογαριασμού 500 εκατ. ευρώ, που περιλαμβανόταν στη λίστα Λαγκάρντ.