Σαν σήμερα, 19 Μαΐου 1919: Κορυφώνεται η Γενοκτονία των Ποντίων – Η σοκαριστική θυσία των μωρών της Σάντας

Στις 19 Μαΐου 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα του Πόντου. Επισήμως, είχε αναλάβει την αποστολή αποκατάστασης της τάξης στη διαλυόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτή η ημέρα σηματοδοτεί την αρχή της πιο αιματηρής περιόδου της Γενοκτονίας των Ποντίων.

Το έγκλημα αυτό άφησε πίσω του περισσότερους από 350.000 νεκρούς Έλληνες του Πόντου. Μαζικές σφαγές, βασανιστήρια, εκτοπίσεις, κακουχίες και εξαντλητικές πορείες θανάτου στα βάθη της Ανατολίας εξόντωσαν έναν λαό που επί αιώνες άνθιζε στις ακτές του Εύξεινου Πόντου. Ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής αφανίστηκε στο πλαίσιο της πολιτικής για τη δημιουργία ενός εθνικά καθαρού τουρκικού κράτους.

Από τον εθνικισμό στη γενοκτονία

Η πολιτική εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, που είχε ήδη συντρίψει τους Αρμένιους (1915) και τους Ασσυρίους, απέκτησε νέο πεδίο εφαρμογής με την άφιξη του Κεμάλ και των υποστηρικτών του. Ο Πόντος, θεωρούμενος ως «εστία αντίστασης», χαρακτηρίστηκε απειλή για το υπό διαμόρφωση τουρκικό έθνος. Τα αντάρτικα σώματα των Ελλήνων, που αγωνίζονταν για αυτοάμυνα και επιβίωση, χρησιμοποιήθηκαν ως άλλοθι για την εξαπόλυση μιας γενικευμένης εκστρατείας βαρβαρότητας.

Οι μαρτυρίες περιγράφουν με ανατριχιαστική λεπτομέρεια τη φρίκη: εκτελέσεις αμάχων, πυρπολήσεις χωριών, πορείες θανάτου σε παγωμένα βουνά και ερήμους, χωρίς τροφή ή νερό. Παιδιά ξεψυχούν στην αγκαλιά των μανάδων τους. Γυναίκες βιάζονται και υποβάλλονται σε φρικτά βασανιστήρια. Άνδρες είτε εκτελούνται είτε αποστέλλονται σε τάγματα καταναγκαστικής εργασίας, από τα οποία λίγοι—ή και κανείς—δεν επιστρέφουν.

Η θυσία των μωρών της Σάντας

Μία από τις πιο τραγικές και συγκλονιστικές στιγμές της Ποντιακής Γενοκτονίας εκτυλίσσεται στη Σάντα, ένα σύμπλεγμα επτά ορεινών χωριών που είχαν οργανώσει αντάρτικες ομάδες υπό την ηγεσία του Ευκλείδη Κουρτίδη. Στις 21 Σεπτεμβρίου 1921, οι κάτοικοι, περικυκλωμένοι από τουρκικές δυνάμεις, καταφεύγουν σε μια σπηλιά, προσπαθώντας απεγνωσμένα να σωθούν. Ωστόσο, η παρουσία βρεφών απειλεί να προδώσει την κρυψώνα τους μέσα στη νύχτα, καθώς το κλάμα τους θα μπορούσε να αποκαλύψει τη θέση τους.

Μπροστά σε αυτή την αβάσταχτη πραγματικότητα, οι απελπισμένες μητέρες παίρνουν την πιο σπαρακτική απόφαση της ζωής τους: παραδίδουν τα μωρά τους στους αντάρτες, ζητώντας να θυσιαστούν τα βρέφη για να σωθούν οι υπόλοιποι. Επτά αθώες ψυχές χάνουν τη ζωή τους. Ωστόσο, αυτή η ανείπωτη θυσία κατορθώνει να διασφαλίσει τη σωτηρία 300 ανθρώπων, αφήνοντας πίσω της μια ιστορία οδύνης, αλλά και άφατης αντοχής απέναντι στην καταστροφή.

Όταν οι Τούρκοι φτάνουν στο σημείο και βλέπουν τα σκοτωμένα βρέφη, παγώνουν. Ο επικεφαλής αξιωματικός, τρομοκρατημένος από την αποφασιστικότητα αυτών των ανθρώπων, φέρεται να λέει: «Άνθρωποι που σκότωσαν τα παιδιά τους είναι αδύνατον να πιαστούν και άρα είναι περιττό να μείνουμε άλλο εδώ».

Η 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης

Το 1994, η Βουλή των Ελλήνων καθιέρωσε επίσημα την 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων. Αυτή η ημέρα δεν αποτελεί μόνο ένα εθνικό καθήκον· είναι ένας αέναος αγώνας ενάντια στη λήθη. Ένας φόρος τιμής σε όσους χάθηκαν και σε εκείνους που, παρά τις αντιξοότητες του ξεριζωμού, της φτώχειας και της προσφυγιάς, κράτησαν ζωντανή την ταυτότητα, τη γλώσσα και την πίστη του ποντιακού ελληνισμού.

Παρά τα αδιάσειστα στοιχεία και τις τεκμηριωμένες ενδείξεις που συνάδουν με τον ορισμό της γενοκτονίας, όπως ορίζεται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ του 1948, η διεθνής αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας παραμένει περιορισμένη. Ωστόσο, ο αγώνας συνεχίζεται. Οργανώσεις της διασποράς, ακαδημαϊκοί και κράτη με το θάρρος να αντιμετωπίσουν την Ιστορία χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες, επιμένουν στην προσπάθεια για παγκόσμια δικαίωση.