Σαν σήμερα, 12 Μαΐου 1947: Εγκαινιάζεται το στρατόπεδο Μακρονήσου, το οποίο προορίζεται κυρίως για τον εγκλεισμό «ύποπτων στρατιωτικών»

Ο υπουργός Στρατιωτικών που έδωσε την εντολή για τη λειτουργία του στρατοπέδου συγκέντρωσης της Μακρονήσου ήταν ο Γεώργιος Στράτος της κυβέρνησης Δημητρίου Μαξίμου.

Οι πολιτικοί της εποχής χαιρέτισαν τη λειτουργία αυτού του σωφρονιστικού ιδρύματος. Για παράδειγμα, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος αναφέρθηκε σε αυτό ως «αναρρωτήριο ψυχών», «συνέχιση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού», «εθνική κολυμβήθρα» και «νέα Εδέμ στα μάτια της ελληνικής Ιστορίας». Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ανέφερε ότι «στη Μακρόνησο αναγεννάται η Ελλάς ωραιοτέρα στην ψυχή των Ελλήνων».

Η άοπλη στρατιωτική θητεία, ένας παράδοξος για την εποχή θεσμός, δεν αποσκοπούσε απλώς στον έλεγχο της εμφυλιοπολεμικής στράτευσης των ανδρών. Η Μακρόνησος δεν ήταν απλώς ένας τόπος εξορίας. Πέρα από τις κακές συνθήκες διαβίωσης (οι κρατούμενοι έμεναν σε αντίσκηνα, κακή διατροφή, έλλειψη νερού), οι κρατούμενοι δέχονταν ψυχολογική πίεση με μαθήματα «εθνικού προβληματισμού» και βασανιστήρια. Η σκληρότητα των ενίοτε θανατηφόρων βασανιστηρίων που έλαβαν χώρα μαρτυρά ότι, με πρόσχημα την «αναμόρφωση» των κρατουμένων, ασκούνταν σωματική και ψυχολογική βία, ώστε να καμφθούν η συνείδηση και το φρόνημά τους με σκοπό να αποκηρύξουν με γραπτές «δηλώσεις μετανοίας» τα φρονήματά τους.

Οι έγκλειστοι ήταν αντιστασιακοί που ανήκαν στην ΕΠΟΝ, πολιτικοί εξόριστοι, υπό περιορισμό αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, υπόδικοι πολιτικοί κρατούμενοι, ανήλικοι πολιτικοί κατάδικοι, εξόριστες γυναίκες από το Τρίκερι, προληπτικά συλληφθέντες πολίτες, μάρτυρες του Ιεχωβά, μέλη και ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ κ.ά., ανάμεσά τους και (ήδη ή μετέπειτα) γνωστές προσωπικότητες, όπως ο Απόστολος Σάντας που υπέστειλε τη ναζιστική σημαία στην Ακρόπολη μαζί με τον Μανώλη Γλέζο, ο (μετέπειτα) γνωστός δικηγόρος του Αρείου Πάγου από τη Θεσσαλονίκη Γεώργιος Γιαννιός, ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος, ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος, ο αγωνιστής Σίμος Βελδεμίρης και ο Μικρασιάτης λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης.

Κατά το Γενικό Επιτελείο Στρατού, μέχρι τον Οκτώβριο του 1949 είχαν «αναμορφωθεί» 25.000 οπλίτες και αξιωματικοί. Έχει υπολογιστεί ότι κατά τα έτη 1947-1950 πέρασαν από τη Μακρόνησο 27.000 απλοί στρατιώτες, 1.100 αξιωματικοί και 30.000 πολίτες. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, στη διάρκεια λειτουργίας του στρατοπέδου στον Ελληνικό Στρατό παρουσιάστηκαν 290.000 στρατεύσιμοι, εκ των οποίων 29.500 πήγαν στη Μακρόνησο. Από αυτούς, περίπου 400 δεν υπέγραψαν «δήλωση μετανοίας».