Ορλωφικά: Η πρώτη προσπάθεια Επανάστασης εναντίον του τουρκικού ζυγού και ο λόγος που απέτυχε

Ήταν το 1821, όταν η Ελληνική Επανάσταση έγραψε ιστορία οδηγώντας στην ανεξαρτησία μας το 1830, ωστόσο μισό αιώνα νωρίτερα είχε πραγματοποιηθεί μια πρώτη μεγάλη προσπάθεια στην αποτυχημένη Επανάσταση των Ορλωφικών, που υποκινήθηκε από τους Ρώσους και την τσαρίνα Αικατερίνη Β’.

Κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών, σημειώθηκαν εξεγέρσεις σε διάφορα σημεία της χώρας, αλλά η Πελοπόννησος αναδείχθηκε ως το κέντρο των εξεγερμένων. Αυτή πλήρωσε και το βαρύτερο φόρο αίματος.

Η εξέγερση και η αποτυχία της

Ο Αλέξιος Ορλόφ ανέλαβε τη διοίκηση του ρωσικού σώματος, ενώ στις 28 Φεβρουαρίου του 1770 ο αδελφός του Θεόδωρος έφτασε στη Μάνη, όπου ξεκίνησε την επανάσταση. Οι επαναστάτες κατέλαβαν το Μιστρά, όπου και όρισαν προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Νικόλαο Ψαρό. Οι αρχικές επιτυχίες οδήγησαν σε επανάσταση κι άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως την Ήπειρο, την υπόλοιπη Πελοπόννησο και την Κρήτη.

Τον Μάρτη του 1770, κι αφού ελευθερώθηκε η Λακωνία, ο ρώσος λοχαγός Μπάρκοφ πήρε διαταγή από τον Θεόδωρο Ορλόφ να καταλάβει την Τριπολιτσά (Τρίπολη), με μια λεγεώνα από 8000 έλληνες επαναστάτες και 50 Ρώσους. Κατά τη στιγμή της προσέγγισης στην Τριπολιτσά, περίπου χίλιοι εμπειροπόλεμοι Τουρκαλβανοί έσπασαν τον αποκλεισμό στον Ισθμό, έφτασαν στην Τριπολιτσά κι ενίσχυσαν τη φρουρά της πόλης.

Η σύγκρουση, που αποτέλεσε και το τέλος της επανάστασης, έγινε – σύμφωνα με τους ιστορικούς – στα Τρίκορφα, στις 29 Μαρτίου. Έπειτα από ημίωρο αγώνα κι έναν επιτυχή ελιγμό των αντιπάλων τους, οι Έλληνες εκάμθησαν. Η ήττα υπήρξε εξοντωτική… Φεύγοντας οι Έλληνες και κατά πόδας διωκόμενοι εγκατέλειπαν τα όπλα τους και υποχωρούσαν με μεγάλες απώλειες.

Την αποτυχία της Τριπολιτσάς αντιστάθμισε για λίγο η κατάληψη του Ναυαρίνου από τους Ρώσους στις 10 Απριλίου και η άφιξη του Αλεξέι Ορλώφ. Αλλά η αποτυχία των επαναστατών στο στενό του Ριζόμυλου, στον Μελίπυργο και κυρίως στην Μεθώνη, οδήγησε στο άδοξο τέλος της επανάστασης.

Το Ναυαρίνο εγκαταλείφθηκε στις 26 Μαρτίου 1770. Αν και η επανάσταση απέτυχε, οι αδερφοί Ορλώφ δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στη Ρωσία «με άδεια χέρια». Πόσο μάλλον να ανακοινώσουν στη φιλόδοξη αυτοκράτειρα την παταγώδη αποτυχία τους. Έτσι, άρχισαν τη συστηματική καταδίωξη του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, η οποία κατέληξε στη νικηφόρα για τους Ρώσους Ναυμαχία του Τσεσμέ, στις 4 Ιουλίου 1770.

Η ήττα των Τούρκων αποτέλεσε μία από τις σοβαρότερες ναυτικές καταστροφές της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ωστόσο, οι Ορλώφ δεν κατόρθωσαν να περάσουν τα Δαρδανέλια και εγκαταστάθηκαν στο λιμάνι της Νάουσας στην Πάρο, όπου έμειναν άπρακτοι έως την υπογραφή της συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, το 1774, η οποία αποκαθιστούσε την ειρήνη στο Αιγαίο.

Τα σκληρά αντίποινα των Τούρκων

Αμέσως μετά την αποχώρηση των Ρώσων, μέλη της οθωμανικής κυβέρνησης πρότειναν τη γενική σφαγή των Ελλήνων, αδιακρίτως φύλου και ηλικίας. Όλοι συμφώνησαν, εκτός από τον αρχιναύαρχο Χασάν Τζεζαϊρλή, ο οποίος ανέτρεψε την απόφαση με το… αποστομωτικό επιχείρημα: «Εάν φονευθώσιν όλοι οι Έλληνες, ποίος θα πληρώνη το χαράτσι;». Έτσι ακυρώθηκε μια γενοκτονία.

Ο Τούρκος ναύαρχος ανέλαβε να τιμωρήσει τα νησιά, που είχαν σηκώσει στα πλοία τους ρωσική σημαία. Όμως, έδειξε επιείκεια και τα αντίποινα ήταν περιορισμένα.

Στην Πελοπόννησο, ωστόσο, οι τουρκαλαβανοί ήταν ανεξέλεγκτοι. Βίαζαν, έσφαζαν, πουλούσαν τους κατοίκους σε σκλαβοπάζαρα και έβαζαν τους προκρίτους να υπογράφουν ομολογίες.

Εννιά χρόνια ουσιαστικά κυριαρχούσαν στην περιοχή και στο Αίγιο έσφαξαν τους πάντες, ενώ πολλές περιοχές ερημώθηκαν. Περίπου 20 χιλιάδες έγιναν σκλάβοι και οι κάτοικοι περιέγραφαν του Αλβανούς σαν πανούκλα.

Αν και η Υψηλή Πύλη τους ζήτησε να αποχωρήσουν, την έγραφαν στα παλιά τους… τα τσαρούχια, ώσπου ο αρχιναύαρχος Χασάν Τζεζαϊρλή ανέλαβε να τους εξοντώσει. Αυτό έγινε στην Τρίπολη, με τη συνδρομή τριών χιλιάδων Ελλήνων κλεφτών.

Ειδικά ο πατέρας του Κολοκοτρώνη, Κωνσταντίνος, τους απέκλεισε το δρόμο της υποχώρησης στα Τρίκορφα. Ήταν από τους λίγους που συνεργάστηκαν με τον Χασάν, αλλά δεν τον προσκύνησαν. Ο Χασάν έστησε στην Τρίπολη πυραμίδα με 4.000 κεφάλια Αλβανών.

Ένα χρόνο μετά, εξόντωσε τους κλέφτες. Τότε δολοφονήθηκε ο Κωνσταντίνος Κολοκοτρώνης και τα αδέλφια του, Αποστόλης και Γεώργιος. Σώθηκε το δεκάχρονο παιδί του Κωνσταντίνου, ο Θοδωράκης, που όταν μεγάλωσε, δεν ξέχασε ποτέ το μάθημα των Ορλωφικών: Αν η Ελλάδα λευτερωνόταν, θα το κατάφερνε μόνη της.

Μετά την ήττα στα Ορλωφικά, δημιουργήθηκε ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης Ελλήνων στη Ρωσία. Αρκετοί από αυτούς εντάχθηκαν στο ρωσικό στρατό και σχημάτισαν στρατιωτικά σώματα, τα οποία έδρασαν κυρίως στην Κριμαία.

Ένα από αυτά ήταν το Ελληνικό Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο συνέβαλε στην οριστική εκδίωξη των Οθωμανών από την περιοχή και κατέστειλε την εξέγερση των Τατάρων (1777-1778).