18/1/1996: Η ημέρα όπου η Ελλάδα άλλαξε πορεία – Ο Σημίτης κερδίζει τον Τσοχατζόπουλο και εκλέγεται πρωθυπουργός

Πολλές είναι, στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, οι ημερομηνίες που στέκονται ως σταθμοί και μία από αυτές είναι κι εκείνη, που φέρνει τον Κώστα Σημίτη για πρώτη φορά στην εξουσία, στις 18 Ιανουαρίου 1996.

Ο Κώστας Σημίτης, ο οποίος προ ημερών έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών, ανέλαβε την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ το 1996, έπειτα από την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας. Η διαδικασία για την ανάδειξη του νέου αρχηγού κόμματος εξελίχθηκε μέσα σε ένα έντονα φορτισμένο κλίμα, με την κληρονομιά του Παπανδρέου να αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς.

Η εκλογή Σημίτη ως πρωθυπουργού στο όριο

Η αρχή έγινε στις 17 Ιανουαρίου 1996, όταν μετά από 57 ημέρες νοσηλείας στο Ωνάσειο, ο ιδρυτής και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και εν ενεργεία πρωθυπουργός, Ανδρέας Παπανδρέου, υπέγραψε την παραίτησή του, οδηγώντας στη διενέργεια εσωκομματικών εκλογών για τη διαδοχή του τόσο στην πρωθυπουργία όσο και στην ηγεσία του κόμματος.

Αρχικά, στις 18 Ιανουαρίου 1996, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ κλήθηκε να εκλέξει πρωθυπουργό, με τον Κώστα Σημίτη να λαμβάνει 57 ψήφους στην πρώτη ψηφοφορία των βουλευτών, τον Άκη Τσοχατζόπουλο 53, τον Γεράσιμο Αρσένη 50 και τον Ιωάννη Χαραλαμπόπουλο 11.

Στον δεύτερο γύρο, παρά το γεγονός ότι ο Άκης Τσοχατζόπουλος θεωρείτο φαβορί για την εκλογή του, η άνοδος της εκσυγχρονιστικής τάσης και των υποστηρικτών της εντός του κόμματος ανέτρεψαν τα προγνωστικά. Ο Κώστας Σημίτης επικράτησε με 86 έναντι 75 ψήφων του Άκη Τσοχατζόπουλου και στις 22 Ιανουαρίου 1996 ορκίστηκε πρωθυπουργός.

Τέσσερις μήνες μετά, στις 23 Ιουνίου 1996, ο Ανδρέας Παπανδρέου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών. Τότε πραγματοποιήθηκε το πρώτο συνέδριο του κόμματος χωρίς την παρουσία του ιδρυτή του και στο οποίο Κώστας Σημίτης και Άκης Τσοχατζόπουλος μονομάχησαν εκ νέου, αυτή τη φορά για την ηγεσία του κόμματος.

Η τεράστια ένταση στο συνέδριο και η εκλογή Σημίτη

Το 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε σε εξαιρετικά φορτισμένο κλίμα. Μόλις μια εβδομάδα πριν, την περασμένη Κυριακή, 23 Ιουνίου, ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ άφηνε την τελευταία του πνοή.

Μια εξέλιξη που αιφνιδίασε αλλά και κινητοποίησε τους πάντες. Οι τσοχατζοπουλικοί θεώρησαν ότι το κλίμα που διαμορφώνονταν τους ευνοούσε και πως θα έπαιρναν την ρεβάνς από την ήττα στην κοινοβουλευτική ομάδα, . Πίστευαν δε ότι ήλεγχαν το συνέδριο και τα κομματικά στελέχη. Οι σημιτικοί, αθόρυβα αλλά αποτελεσματικά και οργανωτικά, μεθόδευσαν την αντεπίθεσή τους. Και στο τετραήμερο συνέδριο, ο Σημίτης εμφανίστηκε αποφασισμένος θέτοντας το δίλημμα: «Ή με εκλέγετε ή παραιτούμαι και από πρωθυπουργός».

Ενα δίλημμα που συνοδεύτηκε από έντονες αποδοκιμασίες, σφυρίγματα ακόμη και μούντζες από την τσοχατζοπουλική πλευρά. Την λογική των διλημμάτων αποδοκίμασε στην ομιλία του και ο Κ. Λαλιώτης.

Το εξαιρετικά διχαστικό κλίμα ήταν τόσο έντονο που είχε τρομάξει τους νηφάλιους. Ορισμένοι μάλιστα εκ των οποίων δεν απέκλειαν διάσπαση του ΠΑΣΟΚ. Τελικά, στη σχετική ψηφοφορία αναδείχθηκε νικητής ο Κώστας Σημίτης.

Ψήφισαν 5.111 σύνεδροι και έλαβαν: Κώστας Σημίτης: 2.732 (53,77%). Ακης Τσοχατζόπουλος: 2.324 (46,23%). Βρέθηκαν και 17 άκυρα και 28 λευκά. Στην Κεντρική Επιτροπή πρώτευσε σε σταυρούς ο Γιώργος Παπανδρέου, ενώ γραμματέας εξελέγη ο Κώστας Σκανδαλίδης. Με πρόεδρο τον Κώστα Σημίτη, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. νίκησε στις εθνικές εκλογές του 1996 και σχηματίστηκε εκ νέου αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Η μεγάλη εποχή του εκσυγχρονισμού

Βασικό μέλημα της κυβέρνησης Σημίτη, που είχε κληθεί τον Ιανουάριο του 1996 να αντιμετωπίσει την κρίση των Ιμίων, υπήρξε η οικονομική σύγκλιση της Ελλάδας με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, προκειμένου να εξασφαλίσει την είσοδό της στην ΟΝΕ. Το ότι πέτυχε να εντάξει την Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα των ευρωπαϊκών χωρών, την ΟΝΕ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση), θεωρείται ένα από τα κορυφαία πολιτικά επιτεύγματα στην ιστορία της Μεταπολίτευσης, που ήρθε να ολοκληρώσει αυτό του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που ενέταξε τη χώρα στην τότε ΕΟΚ, ως το δέκατο μέλος της.

Για να το πετύχει αυτό, ο Σημίτης επικεντρώθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα στα πεδία της δημοσιονομικής, νομισματικής και εισοδηματικής πολιτικής, και προχώρησε σε αποκρατικοποιήσεις τραπεζών και δημοσίων επιχειρήσεων. Το αποτέλεσμα ήταν το κρατικό έλλειμμα να μειωθεί κατά δέκα εκατοστιαίες μονάδες, από 12,5% του ΑΕΠ το 1993 σε 2,5% το 1999. Ταυτόχρονα, θετική εξέλιξη είχαν και τα λοιπά μεγέθη που συγκροτούν τα κριτήρια ονομαστικής σύγκλισης, όπως ο πληθωρισμός, τα μακροχρόνια επιτόκια, το δημόσιο χρέος, η συναλλαγματική ισοτιμία. Έναν χρόνο αργότερα, όπως θα δούμε στην τρίτη πρωθυπουργική του θητεία, η Ελλάδα θα προσχωρήσει στην ευρωζώνη.

Αυτή η άκρως επιτυχημένη οικονομική πολιτική έγινε προσπάθεια να αμφισβητηθεί από το λεγόμενο «Σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου», για το οποίο ο Κ. Σημίτης και ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας Γιάννος Παπαντωνίου κατηγορήθηκαν ότι φέρουν ευθύνες. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι η πορεία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, τόσο στην άνοδο όσο και στην πτώση, συμβάδισε περίπου χρονικά με τα άλλα χρηματιστήρια διεθνώς, όπως αυτό της Νέας Υόρκης (SP500), της Φραγκφούρτης (DAX) και του Παρισιού (CAC40).

Στη δεύτερη θητεία της, η κυβέρνηση Σημίτη έχει να επιδείξει μια ιδιαίτερα πολυεπίπεδη και σημαντική δραστηριότητα. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1997, στη Λωζάννη, ανακοινώθηκε η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα.

Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Αρσένη: Από το 1996, το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων τολμά τη ριζική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος και σε τρία χρόνια ολοκληρώνει τις βασικότερες παρεμβάσεις. Αναβαθμίζει τις υποδομές και αλλάζει το πλαίσιο λειτουργίας και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης.

Τον Δεκέμβριο του 1999 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον πραγματοποίησε μια σημαντική, για πολλούς λόγους, επίσκεψη στην Αθήνα.

Στη Διάσκεψη Κορυφής του Ελσίνκι, τον Δεκέμβριο του 1999, αποφασίστηκε η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και η κατ’ αρχήν αποδοχή της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας – μέλους, με απαραίτητο όρο την παραπομπή των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Σε πολιτικό επίπεδο παρατηρείται ότι το ΠΑΣΟΚ έχει απομακρυνθεί κατά πολύ από εκείνο του Ανδρέα Παπανδρέου. Μετατόπισε το κέντρο βάρους της πολιτικής του από το κόμμα στην κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο. Η λεγόμενη εκσυγχρονιστική πολιτική του Σημίτη απομακρύνεται από τη στήριξη των μικροαστικών στρωμάτων και την αντιδεξιά και αντιαμερικανική ρητορική των κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου.

Στην τελευταία πρωθυπουργική θητεία του Κώστα Σημίτη η Ελλάδα αντικατέστησε τη δραχμή με το ευρώ.

Στις 19 και 20 Ιουνίου του 2000, το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN) κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής του στην Πορτογαλία αποφάσισε ότι η Ελλάδα πληρούσε πλέον τους όρους ένταξης στην ευρωζώνη.

Την 1η Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα εγκατέλειψε (λογιστικά) τη δραχμή για να υιοθετήσει το νέο νόμισμα, το ευρώ, με ισοτιμία 1 ευρώ = 340,75 δραχμές. Στις 31 Δεκεμβρίου 2001, το ευρώ αντικατέστησε και σε φυσική μορφή τα κέρματα της δραχμής, ενώ από τον Ιανουάριο του 2002 άλλαξαν και τα χαρτονομίσματα. Μια σημαντική επιτυχία της περιόδου εκείνης ήταν η εξάρθρωση της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη.

Σημαντικός σταθμός στην τρίτη θητεία του Σημίτη υπήρξε η μετωπική του σύγκρουση με την Εκκλησία με το περίφημο θέμα των ταυτοτήτων, όταν η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε, κατόπιν υποδείξεως της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, να αφαιρέσει την αναγραφή του θρησκεύματος από την αστυνομική ταυτότητα των Ελλήνων πολιτών. Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος αντιτάχθηκε σθεναρά στην απόφαση, υποστηρίζοντας ότι επιδιώκεται «ο θρησκευτικός αποχρωματισμός της χώρας μας». Ο Σημίτης, παρά την πρωτοφανή διχαστική κινητοποίηση της Εκκλησίας, δεν υποχώρησε ούτε βήμα και έκτοτε το θέμα των ταυτοτήτων έκλεισε οριστικά.

Επί πρωθυπουργίας Σημίτη κατασκευάστηκαν ή ολοκληρώθηκαν τα λεγόμενα «μεγάλα έργα». Ανάμεσα στα έργα που έγιναν, εξέχουσα θέση έχουν το μετρό και το τραμ της Αθήνας, το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Αττική Οδός, η Γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου και η Εγνατία Οδός. Πρόκειται για έργα που κατέστησαν την Ελλάδα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.

Στην εξωτερική πολιτική, τεράστιας εθνικής σημασίας ήταν η υπογραφή, στη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας, στις 14 Απριλίου 2003, στη στοά του Αττάλου στην Αθήνα, της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση των δέκα νέων κρατών – μελών, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος.

Δυστυχώς, η εκσυγχρονιστική προσπάθεια του Κώστα Σημίτη με την αναδίπλωση στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση του Τάσου Γιαννίτση είχε ως συνέπεια αυτή να συντελεστεί αργότερα μέσα από τον Αρμαγεδδώνα μιας προαναγγελθείσης χρεοκοπίας. Ας όψονται οι λαϊκιστές της δεξιάς και αριστερής αντιπολίτευσης, οι κρατικοδίαιτοι κομματικοί συνδικαλιστές και οι αντιδράσεις του βαθέος ΠΑΣΟΚ.

Στις 7 Ιανουαρίου του 2004, ο Κώστας Σημίτης αποφασίζει να παραιτηθεί από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ και κατά συνέπεια από τη διεκδίκηση της πρωθυπουργίας στις επερχόμενες εκλογές και χρίζει νέο πρόεδρο τον Γιώργο Παπανδρέου.