Ξαναζωντανεύουν ξεχασμένες ασθένειες: Ο κίνδυνος πίσω από την πτώση των εμβολιασμών
Η υποχώρηση των εμβολιαστικών προγραμμάτων φέρνει πίσω επιδημίες
Ασθένειες που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν υπό έλεγχο ή ακόμη και εξαφανισμένες, επιστρέφουν με ανησυχητική δυναμική, καθώς η κάλυψη των βασικών εμβολίων παρουσιάζει πτώση σε πολλές χώρες. Σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΠΟΥ, η UNICEF και η Gavi, η εξέλιξη αυτή θέτει σε σοβαρό κίνδυνο δεκαετίες προόδου στη δημόσια υγεία.
Οι εξαφανισμένες ασθένειες που επιστρέφουν
Η ιλαρά αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: από 8,6 εκατομμύρια περιστατικά το 2022, φτάσαμε τα 10,3 εκατομμύρια το 2023 – αύξηση 20% μέσα σε έναν χρόνο. Η μείωση στην εμβολιαστική κάλυψη είναι σαφής: η πρώτη δόση του εμβολίου για την ιλαρά έπεσε στο 81% το 2021, ποσοστό που θυμίζει εποχές πριν από το 2010.
Τα προβλήματα όμως δεν σταματούν εκεί. Η μηνιγγίτιδα σημειώνει ραγδαία εξάπλωση στην Αφρική, με πάνω από 5.500 ύποπτα περιστατικά μέσα σε μόλις τρεις μήνες του 2025 και σχεδόν 300 θανάτους. Παράλληλα, ο κίτρινος πυρετός και η διφθερίτιδα δείχνουν σημάδια επανεμφάνισης, δημιουργώντας νέα εστίες ανησυχίας.
Η ιατρός Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, σχολιάζοντας τα ευρήματα με αφορμή δημοσίευση του περιοδικού JAMA, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: αν δεν ενισχυθούν άμεσα οι εμβολιαστικές καμπάνιες, οι συνέπειες θα είναι ορατές σε όλο τον πλανήτη.
Το πρόβλημα επιτείνεται από κοινωνικούς και γεωπολιτικούς παράγοντες. Πάνω από το 50% των παιδιών που δεν εμβολιάζονται ζουν σε περιοχές με πολεμικές συγκρούσεις, φτώχεια ή κατάρρευση υγειονομικών υποδομών. Οι διακοπές στη διανομή εμβολίων, η έλλειψη επαγγελματιών υγείας και η μείωση της διεθνούς χρηματοδότησης περιπλέκουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Ωστόσο, μέσα στο αρνητικό κλίμα υπάρχουν και αισιόδοξες εξελίξεις: η εξάλειψη της μηνιγγίτιδας τύπου Α στην Αφρική θεωρείται επιτυχία, ενώ η κάλυψη του εμβολίου HPV έχει σχεδόν διπλασιαστεί στην ήπειρο σε διάστημα τριών ετών. Επιπλέον, πιλοτικά προγράμματα για τον εμβολιασμό κατά της ελονοσίας υπόσχονται να σώσουν εκατοντάδες χιλιάδες ζωές ως το 2035.
Η πρωτοβουλία «The Big Catch-Up» φιλοδοξεί να καλύψει τα κενά που άφησε πίσω της η πανδημία, αλλά απαιτεί νέους πόρους και πολιτική δέσμευση. Η κρίσιμη ημερομηνία είναι η 25η Ιουνίου 2025, οπότε η Gavi διοργανώνει διεθνή σύνοδο με στόχο τη συγκέντρωση 9 δισ. δολαρίων για την περίοδο 2026–2030. Το ποσό αυτό προορίζεται για τον εμβολιασμό 500 εκατομμυρίων παιδιών και την αποτροπή 8 εκατομμυρίων θανάτων.
