Απεργία πείνας: Πόσο αντέχει ο ανθρώπινος οργανισμός; Οι παράγοντες που επηρεάζουν

Η σιωπηλή διαμαρτυρία του Πάνου Ρούτσι, πατέρα ενός εκ των αδικοχαμένων θυμάτων του τραγικού δυστυχήματος των Τεμπών, έχει φτάσει τις 22 ημέρες. Η απεργία πείνας, μια ακραία μορφή διαμαρτυρίας, θέτει τον ανθρώπινο οργανισμό σε μια ακραία δοκιμασία. Ο πατέρας που ζητά δικαιοσύνη για τον γιο του, Ντένις, υποβάλλει το σώμα του σε ένα βίαιο ταξίδι προς την εξάντληση, αναγκάζοντάς μας να αναρωτηθούμε: Πόσο αντέχει ένας οργανισμός σε μια απεργία πείνας και ποιοι παράγοντες καθορίζουν αυτή την αντοχή;

Η απεργία πείνας είναι μια πράξη αντίστασης που φέρνει στο προσκήνιο τα όρια της ανθρώπινης φυσιολογίας, αλλά και τα όρια της ανθρώπινης αντοχής στον πόνο. Ο θάνατος από την απεργία πείνας δεν είναι αποτέλεσμα μόνο της έλλειψης τροφής, αλλά μιας πολύπλοκης διαδικασίας κατάρρευσης των ζωτικών οργάνων. Κατά τη διάρκεια της απεργίας, ο οργανισμός χρησιμοποιεί τους εσωτερικούς του πόρους για να επιβιώσει, περνώντας μέσα από διαδοχικά στάδια που μοιάζουν με έναν αγώνα επιβίωσης.

Στάδια της εξάντλησης: Το χρονικό της φυσιολογικής κατάρρευσης

Η διαδικασία της απεργίας πείνας χωρίζεται σε διακριτά στάδια, με το καθένα να προκαλεί συγκεκριμένες αλλαγές στον οργανισμό.

• Στάδιο 1: Η φάση της γλυκογονόλυσης (Πρώτες 24-72 ώρες)

Τις πρώτες τρεις ημέρες, ο οργανισμός χρησιμοποιεί τις αποθήκες γλυκογόνου του. Το γλυκογόνο, μια μορφή αποθηκευμένης γλυκόζης, βρίσκεται κυρίως στο συκώτι και τους μυς. Η καύση του είναι η πρώτη πηγή ενέργειας, διατηρώντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το άτομο μπορεί να αισθανθεί αδυναμία και ήπιο πονοκέφαλο, αλλά η λειτουργία των οργάνων παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα.

• Στάδιο 2: Η φάση της κετογένεσης (Μετά τις 72 ώρες)

Με την εξάντληση του γλυκογόνου, το σώμα στρέφεται στην καύση του λίπους. Το λίπος διασπάται σε κετόνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως εναλλακτική πηγή ενέργειας για τον εγκέφαλο και άλλα όργανα. Αυτό το στάδιο μπορεί να διαρκέσει για αρκετές εβδομάδες, ανάλογα με τα αποθέματα λίπους του ατόμου. Το βάρος του σώματος μειώνεται δραματικά, καθώς καίγονται τόσο το λίπος όσο και η μυϊκή μάζα. Ο οργανισμός μπαίνει σε κατάσταση «συντήρησης», επιβραδύνοντας το μεταβολισμό του για να εξοικονομήσει ενέργεια. Συμπτώματα όπως η ναυτία, η κακοσμία του στόματος (λόγω της παραγωγής κετονών) και η αδυναμία γίνονται πιο έντονα.

• Στάδιο 3: Η φάση της πρωτεϊνικής κατάρρευσης (Μετά τις 3-4 εβδομάδες)

Αυτή είναι η πιο κρίσιμη και επικίνδυνη φάση. Όταν τα αποθέματα λίπους εξαντληθούν, ο οργανισμός στρέφεται στην καύση των πρωτεϊνών των μυών. Αυτή η διαδικασία είναι μη αναστρέψιμη και οδηγεί σε σοβαρές βλάβες. Η απώλεια μυϊκής μάζας, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς, του διαφράγματος και άλλων ζωτικών οργάνων, είναι ραγδαία. Η καρδιά αρχίζει να αδυνατεί, με αποτέλεσμα αρρυθμίες και τελικά καρδιακή ανακοπή. Η ανοσοποιητική λειτουργία καταρρέει, καθιστώντας τον οργανισμό εξαιρετικά ευάλωτο σε λοιμώξεις. Το άτομο βιώνει σοβαρή αδυναμία, ζάλη, απώλεια της όρασης και διανοητική σύγχυση.

Παράγοντες που καθορίζουν την αντοχή

Η διάρκεια της επιβίωσης σε μια απεργία πείνας δεν είναι ίδια για όλους. Εξαρτάται από μια σειρά από κρίσιμους παράγοντες:

• Αρχικό σωματικό βάρος και λίπος: Ένα άτομο με μεγαλύτερα αποθέματα λίπους έχει μεγαλύτερη αντοχή. Το λίπος είναι η κύρια πηγή ενέργειας μετά τις πρώτες ημέρες και μπορεί να δώσει παράταση ζωής για εβδομάδες.
• Γενική υγεία: Ηλικία, φύλο και προϋπάρχουσες ασθένειες (όπως καρδιακές παθήσεις, νεφρικά προβλήματα ή διαβήτης) μπορούν να μειώσουν δραστικά την αντοχή.
• Πρόσληψη υγρών: Η κατανάλωση νερού είναι κρίσιμη. Ο θάνατος από αφυδάτωση μπορεί να επέλθει σε λίγες μόνο ημέρες. Αντίθετα, η επαρκής πρόσληψη νερού μπορεί να παρατείνει τη ζωή για εβδομάδες, ακόμη και μήνες, αν και η κατάσταση της υγείας επιδεινώνεται ραγδαία.
• Ψυχολογική κατάσταση: Η ψυχική αντοχή και η ισχυρή θέληση για τον στόχο της διαμαρτυρίας παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ψυχολογικός παράγοντας μπορεί να βοηθήσει στην παράταση της ζωής, ακόμη και όταν ο οργανισμός έχει φτάσει στα όριά του.

Η περίπτωση του Πάνου Ρούτσι

Η 22η ημέρα της απεργίας πείνας του Πάνου Ρούτσι σημαίνει ότι ο οργανισμός του έχει εισέλθει σε μια πολύ επικίνδυνη φάση. Μετά τις πρώτες εβδομάδες, το σώμα του πιθανότατα έχει εξαντλήσει τα αποθέματα λίπους και έχει αρχίσει να καίει τις μυϊκές πρωτεΐνες. Αυτό σημαίνει ότι τα ζωτικά όργανα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς, απειλούνται. Οι γιατροί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες βλάβες ή ακόμα και σε αιφνίδιο θάνατο.

Η περίπτωση του κ. Ρούτσι αποτελεί μια τραγική υπενθύμιση του πόσο μακριά μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος που αγωνίζεται για δικαιοσύνη. Η απεργία πείνας, αν και φέρει ένα ισχυρό πολιτικό και κοινωνικό μήνυμα, είναι μια μάχη που ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να κερδίσει. Η μόνη «νίκη» που μπορεί να επιτευχθεί είναι η ικανοποίηση του αιτήματος, ώστε να τερματιστεί η δοκιμασία πριν να είναι πολύ αργά. Η επιστήμη της ιατρικής είναι ξεκάθαρη: τα όρια της ανθρώπινης αντοχής έχουν φτάσει, και ο χρόνος μετρά αντίστροφα.