Ο Τάσσος Παπαδόπουλος θα είναι ένα αιώνιο σύμβολο των Ελλήνων: Το μεγάλο «ΟΧΙ» που τον έγραψε για πάντα στην ιστορία
Η ζωή, η πορεία και η περήφανη στάση ενός πραγματικού πατριώτη
Έχουν περάσει ήδη 16 χρόνια από τότε, που ο ιστορικός πρόεδρος της Κύπρου, Τάσσος Παπαδόπουλος, έφυγε από τη ζωή, έχοντας από καιρό μείνει στην αιωνιότητα για τη στάση του στο Κυπριακό ζήτημα, αρνούμενος εμφατικά το σχέδιο Ανάν και πείθοντας το λαό του να ακολουθήσει.
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, πολιτικός και νομικός από την Κύπρο, υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα που έφτασε στο ύπατο αξίωμα της Μεγαλονήσου. Η πολιτική του σταδιοδρομία συνδέθηκε στενά με τη σύγχρονη ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας και καθόρισε ορισμένες από τις πιο κρίσιμες πτυχές του Κυπριακού ζητήματος.
Ο Ευστάθιος (Τάσσος) Παπαδόπουλος γεννήθηκε στον Άγιο Αντώνιο Λευκωσίας στις 7 Ιανουαρίου 1934 και ήταν το μεγαλύτερο από τα τρία παιδιά του δασκάλου Νικολάου Παπαδόπουλου και της οικοκυράς Αγγελικής. Αφού αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, συνέχισε τις σπουδές του στη νομική στο King's College και στο Grey’s Inn του Λονδίνου. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, μοιράστηκε το ίδιο διαμέρισμα με τον Σπύρο Κυπριανού, τον Λέλλο Δημητριάδη, τον Δημήτρη Λιβέρα και τον Ανδρέα Μαυρομάτη. Μαζί, οι πέντε συγκάτοικοι ίδρυσαν την Εθνική Φοιτητική Ένωση Κυπρίων (ΕΦΕΚ), με πρόεδρο τον Σπύρο Κυπριανού, γραμματέα τον Τάσσο Παπαδόπουλο και ταμία τον Λέλλο Δημητριάδη.
Με την ακλόνητη δέσμευσή του στην Κύπρο και τις πολιτικές του, ο Παπαδόπουλος διαμόρφωσε καθοριστικά την πορεία του νησιού σε κρίσιμες περιόδους, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα του στη σύγχρονη ιστορία.
Και οι πέντε βρέθηκαν αργότερα στην πολιτική. Κυπριανού και Παπαδόπουλος έφθασαν μέχρι την Προεδρία της Δημοκρατίας. Λιβέρας και Μαυρομάτης διετέλεσαν υπουργοί, ενώ ο Λέλλος Δημητριάδης, υπηρέτησε ως δήμαρχος Λευκωσίας για 30 χρόνια. Στο Λονδίνο προέκυψε και το Τάσσος με δύο σίγμα, καθώς όταν έγραφε το όνομα με λατινικούς χαρακτήρες και ένα σίγμα, οι Βρετανοί το πρόφεραν ως «Τάζος».
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος επέστρεψε στην Κύπρο στις 20 Μαρτίου 1955, δέκα μέρες πριν από την έναρξη την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, στον οποίο πήρε ενεργό μέρος, παράλληλα με την άσκηση της δικηγορίας. Διετέλεσε τομεάρχης Λευκωσίας και αργότερα ως γενικός υπεύθυνος για όλη την Κύπρο της ΠΕΚΑ, της πολιτικής οργάνωσης της ΕΟΚΑ.
Συμμετείχε στην συμβουλευτική ομάδα που συγκλήθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, όταν επρόκειτο να υπογραφούν οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου (1959), τις οποίες καταψήφισε. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών, διορίστηκε Υπουργός Εσωτερικών, σε ηλικία μόλις 25 ετών, στη μεταβατική κυβέρνηση που σχηματίστηκε τον Απρίλιο του 1959. Ταυτόχρονα, διετέλεσε μέλος της επιτροπής που συνέταξε το σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκπροσωπώντας τους Ελληνοκυπρίους.
Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, ο Τάσσος Παπαδόπουλος ανέλαβε το Υπουργείο Εργασίας, όπου εισήγαγε και εφάρμοσε για πρώτη φορά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο κοινωνικών ασφαλίσεων. Το 1963, μετά την έναρξη των δικοινοτικών συγκρούσεων, συμμετείχε στη Διάσκεψη του Λονδίνου για το μέλλον της Κύπρου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, του αποδόθηκε ευθύνη για τους διωγμούς των Τουρκοκυπρίων, στο πλαίσιο του σχεδίου «Ακρίτας».
Με την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την κυβέρνηση, ανέλαβε προσωρινά το Υπουργείο Γεωργίας. Στη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας, υπηρέτησε συνολικά για 12 χρόνια σε διάφορα υπουργεία, συμπεριλαμβανομένων των Εσωτερικών, Οικονομικών, Εργασίας, Υγείας και Γεωργίας, αφήνοντας το στίγμα του σε κάθε θέση.
Το 1969, μαζί με τον Γλαύκο Κληρίδη, ίδρυσε το βραχύβιο Ενιαίο Κόμμα, το οποίο υποστήριζε τις πολιτικές του Μακαρίου. Το 1970 εξελέγη βουλευτής για πρώτη φορά, όμως σύντομα διαφώνησε με τον Κληρίδη και αποχώρησε. Στο πραξικόπημα του 1974 συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αμμόχωστο, από όπου απελευθερώθηκε μόλις μία ημέρα πριν από την τουρκική εισβολή.
Εξελέγη βουλευτής και το 1976, κατερχόμενος ως ανεξάρτητος υποψήφιος. Επιπλέον, υπηρέτησε ως σύμβουλος του εκπροσώπου της Ελληνοκυπριακής πλευράς στις δικοινοτικές συνομιλίες, Γλαύκου Κληρίδη, ενώ ανέλαβε προσωρινά τη θέση αυτή όταν ο Κληρίδης αποχώρησε το ίδιο έτος. Από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 1976, υπηρέτησε ως Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Το 1980 ίδρυσε την Ένωση Κέντρου και ηγήθηκε του ψηφοδελτίου του κόμματος στις εκλογές του 1981. Παρά τις προσπάθειές του, το κόμμα δεν κατάφερε να εκλέξει βουλευτή. Το 1991 εξελέγη ξανά βουλευτής, αυτή τη φορά με το Δημοκρατικό Κόμμα (ΔΗΚΟ), και επανεξελέγη το 1996 και το 2001. Το 2000 ανέλαβε την προεδρία του ΔΗΚΟ χωρίς ανθυποψήφιο, μετά την αποχώρηση του ιδρυτή του κόμματος, Σπύρου Κυπριανού. Ωστόσο, παραιτήθηκε από την ηγεσία του κόμματος τον Αύγουστο του 2006.
Παράλληλα με την πολιτική του σταδιοδρομία, ο Τάσσος Παπαδόπουλος δεν εγκατέλειψε τη δικηγορία. Το δικηγορικό γραφείο του, «Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία», εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο της Κύπρου, αλλά βρέθηκε στο επίκεντρο κριτικής για τη συμμετοχή του σε αμφιλεγόμενες υποθέσεις. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα περιλαμβάνουν την εμπλοκή του με υπεράκτιες εταιρείες γιουγκοσλαβικών συμφερόντων, οι οποίες κατηγορήθηκαν για παραβίαση του εμπάργκο κατά της Γιουγκοσλαβίας και για ξέπλυμα χρημάτων υπέρ της οικογένειας Μιλόσεβιτς.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2003 εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, επικρατώντας του Γλαύκου Κληρίδη και στις 16 Απριλίου του ίδιου χρόνου υπέγραψε στην Αθήνα τη Συνθήκη Προσχώρησης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μαζί με τους ηγέτες των άλλων εννέα υπό ένταξη κρατών.
Στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004, σε ποσοστό 76% οι Ελληνοκύπριοι καταψήφισαν το Σχέδιο Ανάν για τη λύση του Κυπριακού, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις αντιρρήσεις που εξέφρασε στο περίφημο διάγγελμά του ο Πρόεδρος Παπαδόπουλος. Στο συναισθηματικά φορτισμένο μήνυμα της 7ης Απριλίου, ο Τάσσος Παπαδόπουλος είχε υπογραμμίσει εμφαντικά: «παρέλαβα κράτος, δεν θα παραδώσω κοινότητα». Στις προεδρικές εκλογές του 2008 αποκλείσθηκε από τον πρώτο γύρο και στις 28 Φεβρουαρίου 2008 παρέδωσε την εξουσία στον διάδοχό του Δημήτρη Χριστόφια, αρχηγό του κομμουνιστικού ΑΚΕΛ.
Ο Τάσσος Παπαδόπουλος πέθανε στις 12 Δεκεμβρίου 2008 από οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, εξαιτίας καρκίνου στον πνεύμονα. Ήταν παντρεμένος με τη Φωτεινή, χήρα του συναγωνιστή του από την εποχή της ΕΟΚΑ Πολύκαρπου Γεωρκάτζη και είχε τέσσερα παιδιά.
Το περήφανο «ΟΧΙ» του κυπριακού λαού: Η κατάθεση του σχεδίου Ανάν που υποδούλωνε τη Μεγαλόνησο και απορρίφθηκε πανηγυρικά
Ήταν 11 Νοεμβρίου 2002, πριν από ακριβώς 22 χρόνια, όταν ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, πρότεινε σχέδιο για την επίλυση του Κυπριακού ζητήματος, καταθέτοντας την πρόταση στην Κυπριακή Δημοκρατία και την τουρκοκυπριακή πλευρά, μαζί με τις εγγυήτριες δυνάμεις Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία.
Στην Ελλάδα, τότε, πρωθυπουργός ήταν ο Κώστας Σημίτης, ενώ στην Κύπρο πρόεδρος ήταν ο Γλαύκος Κληρίδης, με τους δύο τότε να λένε ότι το σχέδιο είναι διαπραγματεύσιμο, όμως πολύ σύντομα αποδείχθηκε, ότι επρόκειτο για σχέδιο ένωσης των δύο λαών της Κύπρου με επιτήρηση της Τουρκίας, κάτι που έμελλε να απορριφθεί από τον κυπριακό λαό, σε ένα σχέδιο που συζητήθηκε και τελευταία ανάμεσα στον Έλληνα και τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών.
Το σχέδιο συμφωνίας που έφερε το όνομα του τότε Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, λόγω της ενεργής συμμετοχής και ενδιαφέροντός του για το Κυπριακό, προτάθηκε σε χωριστά δημοψηφίσματα στους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας (ανεξαρτήτως εθνότητας ή θρησκείας) και στους κατοίκους των Κατεχομένων, οι οποίοι υποτίθεται ότι ήταν Τουρκοκύπριοι (αν και στην πλειονότητά τους πλέον είναι έποικοι και απόγονοι αυτών). Αυτή η πρόταση αποτελούσε την πέμπτη και τελική εκδοχή του Σχεδίου Ανάν, που είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά 15 μήνες νωρίτερα, τον Νοέμβριο του 2002.
Την περίοδο εκείνη, πρόεδρος της Κύπρου ήταν ο ιστορικός ηγέτης της Δεξιάς και του Δημοκρατικού Συναγερμού, Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος διαπραγματευόταν με τον Ραούφ Ντενκτάς, φανατικό υποστηρικτή του ψευδοκράτους, έως την αποχώρησή του από το Προεδρικό Μέγαρο και τη διαδοχή του από τον Τάσσο Αναστασιάδη τον Φεβρουάριο του 2003.
Η αρνητική στάση του προέδρου του κεντρώου Δημοκρατικού Κόμματος (ΔΗΚΟ), με τη στήριξη του αριστερού ΑΚΕΛ, καθώς και του Ραούφ Ντενκτάς, οδήγησε στην ολοκλήρωση του σχεδίου Ανάν από τον ίδιο τον Κόφι Ανάν. Το σχέδιο παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2004, προκειμένου να τεθεί σε δημοψηφίσματα στις 24 Απριλίου, μόλις μία εβδομάδα πριν από την προγραμματισμένη ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Μαΐου εκείνης της ιστορικής χρονιάς για τον Ελληνισμό.
Το Σχέδιο Ανάν προέβλεπε την αντικατάσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας με μια νέα οντότητα με την ονομασία «Κύπρος», χωρίς προηγούμενο στη διεθνή ιστορία, αντλώντας στοιχεία από τα συντάγματα του Βελγίου και της Ελβετίας. Επρόκειτο να αποτελέσει ένα μείγμα ομοσπονδίας, όπως επιθυμούσε η ελληνική πλευρά και είχε προκριθεί από τη διεθνή κοινότητα, και συνομοσπονδίας, που επιθυμούσε η τουρκική πλευρά.
Προβλεπόταν η δημιουργία δύο συνιστώντων κρατών, συνδεδεμένων χαλαρά κυρίως για τις διεθνείς υποχρεώσεις τους. Το κεντρικό κράτος θα είχε εναλλασσόμενη προεδρία, με άνω βουλή που θα μοιραζόταν ισότιμα μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ενώ η κάτω βουλή θα καθοριζόταν από τον πληθυσμό κάθε συνιστώντος κράτους. Το σύστημα λήψης αποφάσεων, που πολλοί χαρακτήρισαν ως μη λειτουργικό, ήταν σύνθετο.
Κεντρικές ανησυχίες περιλάμβαναν ότι σε διαφωνίες σχετικά με τη διακυβέρνηση του κράτους «Κύπρος», τον τελικό λόγο θα είχαν έξι δικαστές. Επιπλέον, οι στρατιωτικές δυνάμεις κάθε συνιστώντος κράτους θα μπορούσαν να μεταβαίνουν στο άλλο συνιστών κράτος. Παράλληλα, θα παρέμεναν εκατοντάδες Τούρκοι στρατιώτες και τουλάχιστον 45.000 Τούρκοι έποικοι.
Ο διχασμός σε Ελλάδα και Κύπρο
Καθώς πλησίαζαν τα δημοψηφίσματα της 24ης Απριλίου, τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα βρέθηκαν σε διχασμό. Η στάση της Ελλάδας μεταβλήθηκε μετά τις εκλογές της 7ης Μαρτίου, όταν οι θέσεις του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Παπανδρέου παραχωρήθηκαν αντίστοιχα στον Κώστα Καραμανλή και τον Πέτρο Μολυβιάτη. Ενώ η κυβέρνηση Σημίτη υποστήριζε ένθερμα το Σχέδιο Ανάν μέχρι την 7η Μαρτίου, η νέα κυβέρνηση Καραμανλή υιοθέτησε μάλλον αρνητική στάση, καταλήγοντας σε δήλωση που εξέφραζε την ελπίδα ότι, μακροπρόθεσμα, τα θετικά του σχεδίου θα υπερτερούσαν των αρνητικών.
Την ίδια στιγμή, στην Κύπρο επικρατούσε ένταση. Το μεγαλύτερο κόμμα, ο Δημοκρατικός Συναγερμός, που βρισκόταν στην αντιπολίτευση και είχε επικεφαλής τον Νίκο Αναστασιάδη (μετέπειτα πρόεδρο της Δημοκρατίας), υποστήριζε το σχέδιο, ακολουθώντας την κατεύθυνση του ιστορικού ηγέτη και πρώην προέδρου, Γλαύκου Κληρίδη. Αυτή η στάση οδήγησε τελικά στη διάσπαση του ΔΗΣΥ και τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Κόμματος από τους αντίθετους στο σχέδιο.
Το ΑΚΕΛ, το δεύτερο πιο δημοφιλές κόμμα, βρέθηκε σε βαθύ διχασμό ανάμεσα σε Ναι και Όχι. Η βάση του κόμματος ήταν κυρίως αρνητική, ενώ η ηγεσία, υπό τον γενικό γραμματέα Δημήτρη Χριστόφια (μετέπειτα πρόεδρο της Δημοκρατίας), που συγκυβερνούσε με το ΔΗΚΟ από τον Φεβρουάριο του 2003, αρχικά εξέφρασε θετική άποψη λόγω προηγούμενων δεσμεύσεων προς τη διεθνή κοινότητα. Τελικά, η ηγεσία αναγκάστηκε να υιοθετήσει μια πιο αμφίσημη στάση, όπως φανερώνει το θρυλικό «λέμεν Όχι για να τσιμεντώσουμεν το Ναι» του Χριστόφια.
Τα κόμματα του λεγόμενου μεσαίου χώρου, όπως το κυβερνών ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ του Βάσου Λυσσαρίδη, καθώς και άλλες μικρότερες παρατάξεις, τάχθηκαν αναφανδόν κατά του σχεδίου. Η θέση του ΔΗΚΟ αποτυπώθηκε στο ιστορικό διάγγελμα του προέδρου Αναστασιάδη 17 ημέρες πριν από τα δημοψηφίσματα. Αυτό το συγκινητικό τηλεοπτικό μήνυμα του Κύπριου ηγέτη παραμένει σημείο αναφοράς μέχρι και σήμερα, καθώς αποτύπωσε την αγωνία ενός ανθρώπου που πολέμησε με την ΕΟΚΑ τη δεκαετία του 1950, είδε το όραμα της Ένωσης με την Ελλάδα να θάβεται, και δέχθηκε τεράστια πίεση (και, κατά πολλούς, απειλές) από τη διεθνή κοινότητα, ώστε να μην επηρεάσει τους ψηφοφόρους και, τουλάχιστον, να διατηρήσει ουδέτερη στάση.
Δεν το έκανε, και επέλεξε να πει όλη την άποψή του, καλώντας τους Ελληνες της Κύπρου να απορρίψουν το Σχέδιο Ανάν. Ιστορικά έμειναν τα λόγια του την 7η Απριλίου 2004, όταν με εμφανή συγκίνηση και τρεμάμενη φωνή είπε: «Παρέλαβα κράτος, διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω κοινότητα, χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς, και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών και παραπλανητικών προσδοκιών, δήθεν ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».
Το ηχηρό «ΟΧΙ» της Κύπρου
Ο ελληνοκυπριακός λαός άκουσε την έκκληση και, 17 μέρες αργότερα, έδωσε μια απάντηση ακόμη πιο ηχηρή από εκείνη που προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις. Ενώ δύο στους τρεις Τουρκοκύπριους υποστήριζαν το σχέδιο, ελπίζοντας να βγουν από τη διεθνή απομόνωση, πάνω από τρεις στους τέσσερις Ελληνοκύπριους το απέρριψαν με το εντυπωσιακό ποσοστό 75,8%. Αυτό προκάλεσε την έκπληξη της διεθνούς κοινότητας, αλλά και την ανακούφιση του Ραούφ Ντενκτάς.
Συγκεκριμένα, το Οχι έλαβε στην Κυπριακή Δημοκρατία 313.704 ψήφους και ποσοστό 75,83%, ενώ κάτω από 100.000 (99.976) ψήφισαν Ναι, ήτοι ποσοστό 24,17%. Περίπου 15.000 ψηφοφόροι επέλεξαν λευκό ή άκυρο, σε ένα δημοψήφισμα με τεράστια συμμετοχή που άγγιξε το 90% (89,18%).
Από την άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, οι Τουρκοκύπριοι και Τούρκοι κάτοικοι των Κατεχομένων ψήφισαν Ναι κατά το 64,91% (77.646 ψήφοι) και Οχι κατά το 35,09% (41.973 ψήφοι), με 5.344 άκυρα ή λευκά και 87% συμμετοχή.
Το πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο αναδιατάχθηκε για μια δεκαετία, με τη Δεξιά να μπαίνει σε εσωστρέφεια, ενώ το σχέδιο Ανάν δεν επανήλθε ποτέ επισήμως στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μολονότι παραλλαγές του, κατά πολλούς έτι δυσμενέστερες, έχουν συζητηθεί υπό άλλον μανδύα στις διακοινοτικές συνομιλίες.
Σήμερα η Κύπρος, 20 χρόνια μετά τα δημοψηφίσματα και σχεδόν 50 μετά την εισβολή και κατοχή από την Τουρκία στο βόρεια τμήμα της, παραμένει διαιρεμένη και ημικατεχόμενη. Οι Τουρκοκύπριοι πλέον δεν μιλούν για ομοσπονδία (διζωνική και δικοινοτική), αλλά τείνουν όλο και περισσότερο στη «λύση» των δύο κρατών που ούτε η Λευκωσία ούτε η Αθήνα μπορούν να αποδεχθούν.
Η Κυπριακή Δημοκρατία (και όχι το μόρφωμα «Κύπρος») ανθεί ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με τις Βρυξέλλες να φροντίζουν μάλιστα και για κάποια ευεργετικά μέτρα για την τουρκοκυπριακή κοινότητα στα Κατεχόμενα. Λύση όμως για το Κυπριακό δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα.
Aκολουθήστε μας στo Google News
