Μονή Οσίου Λουκά: Ένα αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης στη Βοιωτία

Αν πας εκδρομή στη Βοιωτία είναι σχεδόν αδύνατον να μην επισκεφθείς τη Μονή Οσίου Λουκά. Η ιστορία του τεράστια, παίζει σημαντικό ρόλο σε αρχιτεκτονικό, καλλιτεχνικό αλλά και θρησκευτικό επίπεδο.

Δείτε επίσης: Μονή Μεγάλου Σπήλαιου: Το καταπληκτικό μοναστήρι στα Καλάβρυτα και η ιστορία που προκαλεί δέος

VIRAL ΕΙΔΗΣΗ

«Εσείς και το κακόψυχο αφεντικό σας με πετάξατε στα βουνά με τα άγρια ζώα»: Η μητέρα του Βασίλη Καλογήρου βλέπει ξεκάθαρα δολοφονία από... ψηλά!

Όσα πρέπει να ξέρεις για την Μονή Οσίου Λουκά

Ο όσιος Λουκάς, που εγκαταστάθηκε στη σημερινή θέση του μοναστηριού το 946/47, θεράπευε, προφήτευε και συμβούλευε τους πιστούς, ενώ η φήμη του ξεπέρασε τα τοπικά όρια, δημιουργώντας δεσμούς με το αυτοκρατορικό περιβάλλον και τους ανώτερους αξιωματούχους της αυτοκρατορίας.

Οσο ακόμη ο άγιος ήταν εν ζωή, με την οικονομική ενίσχυση του στρατηγού του θέματος Ελλάδος Κρηνίτη, ξεκίνησε η ανέγερση ναού της Αγίας Βαρβάρας που, σύμφωνα με αρκετούς μελετητές, ταυτίζεται με τον σημερινό ναό της Παναγίας, τον παλαιότερο από τους δύο ναούς της μονής. Μετά τον θάνατό του, ο τάφος του εντάχθηκε από τους μοναχούς με σταυρόσχημο ευκτήριο (ναό) και εξελίχθηκε σε σημαντικό υπερτοπικό προσκύνημα.

Στις αρχές του 11ου αιώνα, η αυξανόμενη σημασία του προσκυνήματος και η πυκνή ροή των πιστών δημιούργησαν την ανάγκη ανέγερσης μιας νέας μεγαλοπρεπούς εκκλησίας, του σημερινού καθολικού της μονής. Η μετακομιδή του λειψάνου του οσίου στη νέα λάρνακα, γύρω από την οποία αρθρώθηκε το προσκύνημα, έγινε το 1011. Με τη νέα διαμόρφωση, το νότιο διαμέρισμα του εξωνάρθηκα του παλαιότερου ναού της Παναγίας ενσωματώθηκε στο μεταγενέστερο καθολικό, διαμορφώνοντας έτσι έναν ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των δύο κτιρίων.

Ο παλαιότερος ναός της Παναγίας, ένα κομψοτέχνημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, παρουσιάζει με τρόπο ολοκληρωμένο το νέο πρότυπο για τους ναούς της Νότιας Ελλάδας. Ο πλούσιος γλυπτός και κεραμοπλαστικός διάκοσμος των εξωτερικών όψεων του ναού, με καρδιόσχημα, ανθέμια και ποικίλους αραβικούς χαρακτήρες, τεκμηριώνει τον διαρκή διάλογο και τις ανταλλαγές ανάμεσα στη βυζαντινή και την ισλαμική τέχνη της περιόδου.

Το νέο καθολικό της μονής που χτίστηκε στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα εισάγει στη βυζαντινή ναοδομία έναν νέο αρχιτεκτονικό τύπο, τον τεχνικά απαιτητικό και πολυδάπανο οκταγωνικό σύνθετο σταυροειδή εγγεγραμμένο. Ο τεράστιος τρούλος, κύριο γνώρισμα αυτής της αρχιτεκτονικής παραλλαγής, και τα πολλά παράθυρα δίνουν ενότητα και φως στον ευρύ κεντρικό χώρο.

Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες που κοσμούν τον ναό – έκφραση του αντικλασικού ρεύματος στη μεσοβυζαντινή ζωγραφική – συνδυάζουν χριστολογικές σκηνές και παλαιοδιαθηκικά θέματα με έναν εντυπωσιακό αριθμό πορτρέτων αγίων από όλες τις τάξεις της ουράνιας εκκλησίας: μοναχούς, ιεράρχες, στρατιωτικούς, μάρτυρες. Ανάμεσά τους, ξεχωριστή θέση έχουν τα πολλαπλά πορτρέτα του οσίου Λουκά δίπλα σε άλλους σύγχρονους τοπικούς αγίους, όπως ο Λουκάς Γουρνικιώτης και ο όσιος Νίκων ο «Μετανοείτε».

Κάτω από τον κυρίως ναό του καθολικού, η υπόγεια κρύπτη, χώρος με νεκρικό προορισμό για τους μοναχούς, διακοσμείται με τοιχογραφίες εφάμιλλες και ανάλογες του διακόσμου του κυρίως ναού.