Η μεγάλη Ευρωπαϊκή Ιδέα: Οι 6 χώρες που ξεκίνησαν το όραμα και ο δρόμος μέχρι την ΕΟΚ και την Ευρωπαϊκή Ένωση

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, η Ευρώπη ήταν μια κατεστραμμένη και εξαντλημένη ήπειρος. Με τον φόβο της εξάπλωσης του κομμουνισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν να υποστηρίξουν την ανοικοδόμηση και την οικονομική ανάκαμψη της μη κομμουνιστικής (Δυτικής) Ευρώπης. φτάνοντας στο σημείο να δημιουργηθεί ο προπομπός για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Δυτική Ευρώπη συνειδητοποίησε την ανάγκη να πάρει το μέλλον στα χέρια της, οδηγώντας στη διαμόρφωση των πρώτων προτάσεων για μια κοινή οικονομική και πολιτική πορεία. «Δεν θα υπάρξει ειρήνη για την Ευρώπη αν τα κράτη συνεχίσουν να βασίζονται αποκλειστικά στην εθνική κυριαρχία. Οι χώρες της Ευρώπης είναι πολύ μικρές για να εξασφαλίσουν στους πολίτες τους την απαραίτητη ευημερία και κοινωνική πρόοδο. Θα πρέπει να επιλέξουν τη συνεργασία και μια ομοσπονδιακή μορφή διακυβέρνησης», δήλωνε ο Ζαν Μονέ, ένας από τους αρχιτέκτονες της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Ωστόσο, οι ιδέες για πολιτική ενοποίηση κρίθηκαν πρόωρες, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ και του ΝΑΤΟ, ασκούσαν ισχυρή επιρροή στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Οι προτάσεις, όμως, για οικονομική συνεργασία αποδείχθηκαν πιο ρεαλιστικές. Στις 9 Μαΐου 1950, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν πρότεινε τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος ελέγχου και διαχείρισης για τις γερμανικές και γαλλικές βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα. Αυτή η πρόταση, γνωστή ως Διακήρυξη Σουμάν, θεωρείται το πρώτο βήμα προς τη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης, ενώ η 9η Μαΐου γιορτάζεται σήμερα ως Ημέρα της Ευρώπης.

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Χάλυβα και Άνθρακα και ο δρόμος μέχρι την ΕΕ

Η πρόταση του Σουμάν έγινε δεκτή όχι μόνο από τη Γερμανία αλλά και από τα κράτη της «Μπενελούξ» (Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) καθώς και από την Ιταλία. Η Μεγάλη Βρετανία, όμως, αρνήθηκε για λόγους εθνικής ασφάλειας. Η συνεργασία αυτή οδήγησε στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) με τη Συνθήκη των Παρισίων στις 18 Απριλίου 1951, με πρώτο πρόεδρο τον Ζαν Μονέ. Οι δύο ιστορικοί αντίπαλοι, Γαλλία και Γερμανία, βρέθηκαν για πρώτη φορά στην ίδια πλευρά, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή συνεργασίας.

Η επιτυχία της ΕΚΑΧ ώθησε τα έξι ιδρυτικά μέλη της να διευρύνουν τη συνεργασία τους. Στις 25 Μαρτίου 1957, υπέγραψαν τη Συνθήκη της Ρώμης, με την οποία ιδρύθηκαν δύο νέοι θεσμοί: η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ), για τη διαχείριση της ειρηνικής χρήσης της ατομικής ενέργειας, και η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), η οποία αποτέλεσε την πρώτη τελωνειακή ένωση και εστιάστηκε στις «τέσσερις ελευθερίες» – τη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και ανθρώπων.

Το 1965, οι τρεις αυτές κοινότητες συγχωνεύτηκαν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, η οποία από το 1993 είναι γνωστή ως Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτοντας τα θεμέλια για τη σημερινή ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αν και τις τελευταίες μέρες μόνο ευοίωνη δεν είναι η κατάσταση.

Η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και η πορεία της στην ΕΕ

Το ημερολόγιο έδειχνε 28 Μαΐου 1979, όταν υπογράφηκε η είσοδος της χώρας μας στην ΕΟΚ. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο. Στην τελετή παρευρέθηκαν εκπρόσωποι από όλες τις χώρες μέλη.

Την Ελλάδα υπέγραψαν τα κείμενα ο πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Καραμανλής, και οι υπουργοί Εξωτερικών, Γεώργιος Ράλλης, και για τα θέματα της ΕΟΚ, Γιώργος Κοντογεώργης.

Κατά την προσφώνηση ο κ. Καραμανλής είπε: «Με τη σημερινή Συμφωνία η Ελλάς αποδέχεται τη συμμετοχή της στη διαδικασία της ενοποιήσεως της Ευρώπης, που συντελείται με την ακατανίκητη δύναμη φυσικού φαινομένου. Μπορεί να υπάρχουν διαφορές απόψεων, ως προς την έκταση, τη μορφή, τις διαδικασίες και το ρυθμό πραγματοποιήσεώς της. Κανένας όμως δεν μπορεί να αρνηθεί την ιστορική της αναγκαιότητα».

Στη συνέχεια ανέφερε: «Αν τα Κράτη της Ηπείρου μας δεν συνενώσουν τις υλικές και πνευματικές τους δυνάμεις σε μια οργανική ενότητα, θα παραμερισθούν μοιραία στο περιθώριο της ιστορίας. Και η Ευρώπη, που κυριαρχούσε στον κόσμο, μέχρι και τις αρχές του αιώνος, θα μεταβληθεί σε ουραγό και θα εκτεθεί σε κινδύνους».

Ολοκληρώνοντας την ομιλία του ανέφερε: «η Ελλάς δεν μπορούσε να απουσιάσει από αυτήν την ιστορική για το μέλλον της Ευρώπης συλλογική προσπάθεια. Γιατί η τύχη της είναι στενά, αναπόσπαστα θα έλεγα, συνυφασμένη με την τύχη των άλλων Δημοκρατιών της Ηπείρου. Αν η Ευρώπη κινδυνεύσει, σαν μορφή διακυβερνήσεως και σαν τρόπος ζωής, θα είναι εντελώς παράλογο να πιστεύσουμε ότι η Ελλάς θα μπορέσει να διατηρηθεί σαν μοναδική βάση ανεξαρτησίας και ελευθερίας στην Ήπειρό μας».

Αμέσως μετά την τελετή ακολούθησε δείπνο που παρέθεσε ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τσάτσος. Κατά τη διάρκειά του ο Γάλλος ομόλογός του, Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν είπε μια φράση που έμεινε στην ιστορία.

«Η Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δεν θα ήταν Ευρώπη. Είμαι πεπεισμένος ότι ο ελληνικός λαός θα βρει μέσα στην Κοινότητα τις προϋποθέσεις για την πρόοδο και την ευημερία του. Θα μπορεί να βασίζεται στην ενεργό αλληλεγγύη των κατοίκων του. Είμαστε όλοι, στη γλώσσα μας και στους μηχανισμούς της σκέψεώς μας, παιδιά του ελληνικού πολιτισμού». Και κατέληξε, «η Ευρώπη ξαναβρίσκει την Ευρώπη».

Η Βουλή των Ελλήνων κύρωσε την Πράξη Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες στις 28 Ιουνίου 1979. Η πλήρης ένταξη έλαβε χώρα δύο χρόνια αργότερα, την 1η Ιανουαρίου 1981.