Άγνωστες λέξεις: Tι σημαίνει ο θεσιθήρας και ο σπουδαρχίδης;

Ξεφυλλίζουµε λεξικά για να βρούµε την ετυµολογία δύο λέξεων που µας έρχονται από παλιά, αλλά ακόµα και σήµερα έχουν πάντα την ίδια σηµασία.
Την προηγούµενη εβδοµάδα στη Βουλή η κόντρα κορυφώθηκε, µε σκληρές εκφράσεις – και αυτό δεν αποτελεί άλλο ένα εύκολο, δηµοσιογραφικό κλισέ.

Για παράδειγµα, σκληρή αντιπαράθεση είχαν ο νέος υπουργός Τουρισµού, Θανάσης Θεοχαρόπουλος, και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Κινήµατος Αλλαγής, Ανδρέας Λοβέρδος. Μιλώντας, αρχικά, ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος υπεραµύνθηκε της απόφασής του να συνταχθεί µε την κυβέρνηση και τόνισε την αναγκαιότητα συµπόρευσής του µε τον ΣΥΡΙΖΑ.

VIRAL ΕΙΔΗΣΗ

Δυστυχώς επιβεβαίωσε τα χειρότερα ο Γιάννης Καλλιάνος: «Έχω μία ανησυχία ότι...» - Έτσι θα εξελιχθεί η κακοκαιρία τις επόμενες ώρες (video)

Ακολούθησε στο βήµα της Βουλής ο Ανδρέας Λοβέρδος, χαρακτηρίζοντας θρασύ και θεσιθήρα τον υπουργό Τουρισµού, αναφέροντας ότι µέσα σε τέσσερα χρόνια συντάχθηκε µε τρία κόµµατα.

Το «θρασύς» δεν χρήζει ανάλυσης, αλλά ο θεσιθήρας «ζει» µέσα σε διαφορετικά λεξικά και συναγελάζεται µε έναν όµοιό του, τον σπουδαρχίδη.

Θεσιθήρας, σύµφωνα µε το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Μπαµπινιώτης, 2002), είναι αυτός που επιδιώκει να καταλάβει επαγγελµατική θέση, συνήθως στο Δηµόσιο, είναι εκείνος ο οποίος επιδιώκει την -χωρίς αρχές- ανάρρησή του σε θέσεις οι οποίες προσφέρουν ισχύ και χρήµατα – όλα για τη θεσούλα, δηλαδή.

Η ετυµολογία της λέξης σηµειώνει «θέση» + «θήρα», το κυνήγι, την άγρα, την επιδίωξη ενός πράγµατος µε επιµονή – όπου «θηρ», σαρκοφάγο ζώο. Οπου για να µπορέσεις να καταφέρεις την αναρρίχησή σου σε ανώτερες επαγγελµατικές θέσεις, θα πρέπει να µπορείς να φας τις σάρκες άλλων.

Ο σπουδαρχίδης, αν και η πρώτη ανάγνωσή του παραπέµπει σε… άλλη σηµασία, είναι µια λέξη των αρχαίων ελληνικών – µε εφαρµογές, όµως, στην καθηµερινότητα όλων των κοινωνιών, διαχρονικά.

Σύµφωνα µε το Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη Γ’ Εκδοση, σπουδαρχίδης (ο), ουσιαστικό [< αρχ. σπουδαρχίδης < σπουδάρχης (αρχαία σηµασία) ο γιος του σπουδάρχη, νεαρός θεσιθήρας] αυτός που µε ζήλο και κάθε τρόπο επιδιώκει αξιώµατα, στη σελίδα 711.

Το λεξικό Greek-English Lexicon, by Henry George Liddell and Robert Scott, Oxford At the University Press MDCCCLXI, αναφέρεται στο «σπουδαρχέω» και στον «σπουδαρχίδη» (σελ. 1.351), αλλά κάνει και αναφορά στον... «µισθαρχίδη», εξηγώντας ότι είναι αυτός που έχει γεννηθεί για να καταλαµβάνει δηµόσια θέση και διορίζεται από ιδιοτέλεια, παρά για τα προσόντα του. Πόσους τέτοιους, είπαµε, βλέπουµε στην ελληνική Βουλή;

Πήγη: ethnos.gr

Ποιες είναι οι δέκα λέξεις ή φράσεις που λέμε όλοι λάθος;

Ποιες είναι οι δέκα λέξεις ή φράσεις που λέμε όλοι λάθος; Μήπως τα κάνετε κι εσείς αυτά τα λάθη;

Πολλές αρχαίες ή βυζαντινές φράσεις έχουν περάσει στο νεοελληνικό λεξιλόγιο και χρησιμοποιούνται κατά κόρον. Ομως, είτε έχουν περάσει λάθος είτε επειδή έχουν χρησιμοποιηθεί συνεχώς λανθασμένα, παραμένουν με τρόπο που δεν είναι σωστός.

Σύμφωνα με το mycampus, υπάρχουν 10 φράσεις που είναι από τις πιο χρησιμοποιημένες στον καθημερινό λόγο αλλά και από τις πιο… κακοποιημένες.

Ας δούμε ποιες είναι:

Ο κάτωθι υπογράφων
ΟΧΙ ο κάτωθι ΥΠΟΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΣ

Το λάθος που έχουμε βαρεθεί να βλέπουμε σε κάθε δημόσιο έγγραφο. «Υπογεγραμμένος» σημαίνει αυτός που φέρει υπογραφή, ενώ στην πραγματικότητα εμείς θέλουμε να δηλώσουμε «αυτόν που υπογράφει». Φαίνεται ότι το λάθος προήλθε από την απόδοση της αγγλικής undersigned ή της αντίστοιχης γαλλικής soussigne. Πολλοί μάλιστα θεωρούν ως πλεονασμό τη λέξη κάτωθι, καθώς εμπεριέχεται ήδη στο πρώτο συνθετικό (υπο-) της λέξης υπογράφων.
παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο

ΟΧΙ ΑΠΕΛΘΕΤΩ απ’ εμού το ποτήριον τούτο

Η σωστή φράση προέρχεται από την προσευχή του Ιησού στη Γεσθημανή, όπου ζητούσε από τον Πατέρα του να μην περάσει το μαρτύριο που γνώριζε ότι τον περιμένει: «πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο· πλὴν οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, ἀλλ᾿ ὡς σύ».

ο ζάπλουτος
ΟΧΙ ο ΖΑΜΠΛΟΥΤΟΣ

Κι όμως, η συγκεκριμένη λέξη δεν είναι ακραία δημοτική, όπως νομίζουν οι περισσότεροι, αλλά αρχαιοελληνική. Προέρχεται από το μόριο ζα (=πολύ) και τη λέξη πλούτος. Ο αποκλίνων τύποςζάμπλουτος προήρθε από σύγχυση με το πάμπλουτος = παν + πλούτος.

υπέρ το δέον
ΟΧΙ υπέρ ΤΟΥ ΔΕΟΝΤΟΣ

Το σωστό: Ίσως το λάθος να οφείλεται σε επίδραση της φράσης «πέραν του δέοντος», που έχει παρόμοια σημασία. Η σωστή μορφή «υπέρ το δέον» σημαίνει «πάνω απ’ όσο πρέπει». Εμείς όμως όταν χρησιμοποιούμε τη λανθασμένη «υπέρ του δέοντος», στην πραγματικότητα είναι σαν να λέμε «για χάρη αυτού που πρέπει να γίνει».

το φιλοθέαμον
ΟΧΙ το φιλοθεάμον

Πρόκειται για λόγιο επίθετο, που έχει τον ίδιο τύπο στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος: ο, η φιλοθεάμων. Στο ουδέτερο όμως ανεβάζει τον τόνο στην προπαραλήγουσα. Τον λανθασμένο τύπο (φιλοθεάμον) τον χρησιμοποιούμε κυρίως στη φράση «το φιλοθεάμον κοινό».

επί το έργον
ΟΧΙ επί ΤΩ ΕΡΓΩ

Λόγια φράση που σημαίνει «εν ώρα εργασίας/δραστηριότητας», αλλά υπάρχει αυτούσια και στα αρχαία ελληνικά, με άλλη σημασία. Πιθανόν το λάθος να προέρχεται από το γεγονός ότι το επίσυντάσσεται και με δοτική, εκτός από αιτιατική ή γενική. Ίσως ακριβώς επειδή η φράση είναι λόγια, κάποιοι νομίζουν ότι της ταιριάζει καλύτερα η … αρχαιοπρεπής δοτική.

υποχρεούται ή υποχρεώνεται;

Κανένα από τα δύο δεν είναι λανθασμένο, γιατί απλούστατα καθένα από αυτά έχει διαφορετική σημασία. Ωστόσο, γίνεται λανθασμένη χρήση.
Η λόγια κλίση υποχρεούμαι, υποχρεούσαι, υποχρεούται έχει τη σημασία «έχω την υποχρέωση να κάνω κάτι». Π.χ.: οι υπάλληλοι της εταιρείας υποχρεούνται να φορούν γραβάτα καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας.
Αντίθετα, η νεοελληνική κλίση υποχρεώνομαι, υποχρεώνεσαι, υποχρεώνεται σημαίνει κυρίως «αναγκάζομαι». Π.χ., ο Υπουργός υποχρεώθηκε σε παραίτηση.

ιχθύες ή ιχθείς;

Ισχύει ό,τι και παραπάνω: δηλαδή, και οι δύο τύποι είναι σωστοί, αρκεί να γνωρίζουμε πότε και πώς να τους χρησιμοποιούμε.
Η αρχαιοελληνική λέξη ιχθύς διατηρεί την αρχική κλίση της και στα νεοελληνικά. Ιχθύες είναι η ονομαστική και ιχθείς η αιτιατική. Πολλές φορές συναντάμε το εξής λάθος: «Οι Ιχθείς, σύμφωνα με τις αστρολογικές προβλέψεις, θα περάσουν δύσκολα τις επόμενες μέρες». Το ίδιο ακριβώς λάθος συνηθίζεται και με τη λέξη μύες, που κλίνεται ακριβώς όπως και οι ιχθύες.

απάγει ή απαγάγει;

Ο ενεστώτας του ρήματος είναι απάγω, ο αόριστος απήγαγα και ο παρακείμενος έχω απαγάγει(ελάχιστα διαφοροποιείται από την κλίση του αρχαίου άγω). Επομένως είναι λάθος να πούμε «η κάμερα κατέγραψε τον εγκληματία να απαγάγει το παιδί».

έχω απαυδήσει ή έχω απηυδήσει;

Πρόκειται για τον παρακείμενο του ρήματος απαυδώ (από + αυδώ). Το ρήμα παίρνει χρονική αύξηση στον αόριστο και σχηματίζει τον τύπο απηύδησα. Ωστόσο ο παρακείμενος δεν παίρνει χρονική αύξηση, γι’ αυτό είναι λανθασμένη η έκφραση «έχω απηυδήσει».

Οκτώμβριος

Σεπτέμβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος έχουν μι. Ο Οκτώβριος γιατί όχι; Είναι λάθος.