«Ο Ιούλιος Καίσαρας πήγε, τον προσκύνησε, άγγιξε το πρόσωπό του και είπε...» - Έγινε σαφής η ακριβής τοποθεσία του τάφου του Μέγα Αλέξανδρου
Ο λόγος που τελικά χάθηκε
Η προσπάθεια να βρεθεί ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου δε σταματά ως η μεγαλύτερη αρχαιολογική επιχείρηση, αναζητώντας λύσεις και από τις ιστορικές πηγές.
Με αφορμή το... επίσημο τέλος στα σενάρια ότι το μνημείο της Αμφίπολης είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου που φαίνεται να έβαλε η Γενική Γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, λέγοντας ότι δεν υπάρχουν ίχνη ταρίχευσης στα οστά που βρέθηκαν στο ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο: Ο Μέγας Αλέξανδρος και η ταρίχευση.
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν οι ειδικοί, αν το σώμα ενός νεκρού έχει ταριχευθεί, ίχνη ταρίχευσης μένουν στα οστά του. Τα ταριχευμένα σώματα για να διατηρούνται συνήθως σφραγίζονταν σε μια σαρκοφάγο. Ούτε ίχνη ταρίχευσης, λοιπόν, βρέθηκαν, στο σκελετό της Αμφίπολης, ούτε σαρκοφάγος.
Ολες οι γραπτές πηγές τοποθετούν τον τάφο στην Αλεξάνδρεια. Υπάρχουν λεπτομερείς περιγραφές αρχαίων συγγραφέων, πραγματικά ρεπορτάζ της εποχής, που μιλούν για την επιβλητική πομπή που μετέφερε το 321 π.Χ. την ταριχευμένη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τη Βαβυλώνα, όπου πέθανε (323 π.Χ.). Σύμφωνα με τις περιγραφές, ο νεκρός Αλέξανδρος ήταν τοποθετημένος μέσα σε καταστόλιστη χρυσή λάρνακα την οποία μετέφερε χρυσή άμαξα που έσερναν 100 άλογα. Φαίνεται πως κράτησε σχεδόν δύο χρόνια η προετοιμασία της ταφής, δηλαδή η ταρίχευση του σώματος και η κατασκευή του μαυσωλείου στο οποίο τελικά ετάφη.
Οι περισσότεροι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν το ίδιο ακριβώς, ότι ο Μέγας Αλέξανδρος ετάφη σε μαυσωλείο στη θέση «Σώμα» ή «Σήμα», όπου βρίσκονταν και οι βασιλικοί τάφοι. «Μέρος δε και των βασιλείων εστί και το καλούμενον Σώμα... εν ω αι των βασιλέων ταφαί και η Αλεξάνδρου» σημειώνει ο Στράβωνας (Γεωγραφικά, XVII, C, 794, 1, 8). Συμφωνούν με τη θέση ο Αρριανός («Μετά Αλέξανδρον» Jacoby, F. Gr. Η., 156, αποσπ. 9, 25) και ο Δίων ο Κάσσιος (Ρωμ. Ιστ. 51, 15-16).
Ευρύτατες αναφορές έχουμε και για τις επισκέψεις των επωνύμων στο μνήμα του Αλέξανδρου στην Αλεξάνδρεια. Ο Δίων ο Κάσσιος αναφέρει στη «Ρωμαϊκή Ιστορία» του ότι τον τάφο του επισκέφθηκαν ο Ιούλιος Καίσαρ, ο Σεπτίμιος Σεβήρος και ο Καρακάλλας. Σημειώνει, μάλιστα, ότι όταν ο Ιούλιος Καίσαρ μπήκε μέσα στο μαυσωλείο, έμεινε για ώρα σιωπηλός, όρθιος, κοιτάζοντας τον άριστα διατηρημένο νεκρό. Η συγκίνησή του ήταν τόσο μεγάλη, που όταν άγγιξε το πρόσωπο του Αλεξάνδρου, έσπασε ένα κομμάτι της μύτης του νεκρού! (Δίων Κάσσιος, 51, 16).
Ο Καίσαρ Αύγουστος πήγε κι αυτός και προσκύνησε τον τάφο μετά τη νίκη του στο Ακτιο το 31 π.Χ. κατατροπώνοντας τον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα. Πήγε για να προσφέρει στον επιφανή νεκρό ένα στεφάνι κι όταν οι οδηγοί του τον κάλεσαν να επισκεφθεί και τους τάφους της Πτολεμαϊκής Δυναστείας, ο Αύγουστος τους απάντησε: «Ηρθα να δω έναν βασιλιά, και όχι νεκρούς!».
Τα ίχνη του μαυσωλείου ξεθωριάζουν προς τα τέλη του 3ου αι. μ.Χ. Μια αναφορά του Πατριάρχη Γεωργίου το 361 μ.Χ., ωστόσο, φαίνεται να υπονοεί ότι το μαυσωλείο ήταν ακέραιο. Το 365 μ.Χ. η Αλεξάνδρεια γνώρισε μεγάλο σεισμό και το επακόλουθο τσουνάμι φαίνεται πως κατέστρεψε το μαυσωλείο. Προς το τέλος του αιώνα υπάρχει αναφορά ότι το σώμα του Αλέξανδρου ήταν εκεί. Κομβικό σημείο στην απώλεια του τάφου και του σώματος είναι τα όσα αναφέρει ο Ιωάννης Χρυσόστομος στην Προς Κορινθίους επιστολή: «που γαρ ειπε μοι, το Σήμα Αλεξάνδρου, δείξου μοι», δηλαδή «που βρίσκεται ο τάφος του Αλεξάνδρου, δείξτε μου», κάτι που σημαίνει ότι χάθηκε το τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ωστόσο, μία από τις μελανές σελίδες στην ιστορίας της πόλης, γράφεται στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ., και πιθανώς συνδέεται με τον Αλέξανδρο. Είναι η μεγάλη επίθεση των χριστιανών υπό τον πατριάρχη Θεόφιλο, εναντίον των «εθνικών», κατά τη διάρκεια της οποίας ισοπεδώθηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, το Σεράπειον και το Μουσείον, ενώ το περίφημο «μαυσωλείο» χάθηκε στα χαλάσματα.
Η τέχνη της μουμιοποίησης έγινε επιστήμη, κυρίως στην Αίγυπτο. Η συνήθεια της ταρίχευσης έχει τις αιτίες της στις δοξασίες του πρωτόγονου ανθρώπου σχετικά με τη μεταιανάτια ζωή του και την τύχη της ψυχής του.
Επειδή οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν πως η ζωή συνεχίζεται και μετά το θάνατο, θεώρησαν αναγκαία τη διατήρηση του σώματος, της «κατοικίας» της ψυχής. Άρχισαν να θάβουν αρχικά τους νεκρούς μέσα σε χώρους άνετους, βάζοντας κοντά τους τρόφιμα και καθετί αγαπητό στο νεκρό. Μα στη συνέχεια, βλέποντας πως η φθορά ερχόταν αναπόφευκτα, βρήκαν τρόπους ταρίχευσης. Μέχρι σήμερα σώζονται αιγυπτιακές μούμιες. Ο τρόπος που έκαναν την ταρίχευση ήταν πολύπλοκος. Άνοιγαν το νεκρό σ' ορισμένα σημεία και του αφαιρούσαν για λίγο τα σπλάχνα και τον εγκέφαλο, που έβαζαν για λίγο στην αλμύρα. Έπλεναν εσωτερικά κι εξωτερικά το πτώμα με αρώματα και αντισηπτικές ουσίες. Μετά επανατοποθετούσαν τα σπλάχνα, άλειφαν το σώμα με περισσότερες αντισηπτικές ουσίες, το τύλιγαν με επιδέσμους και το τοποθετούσαν στις σαρκοφάγους ή τα νεκροταφεία.
Παγκόσμιος «σεισμός» 2.300 χρόνια μετά το θάνατο του Μέγα Αλέξανδρου: Αυτή ήταν η διαθήκη που άφησε και οι κληρονόμοι του
Πολλές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί με τα χρόνια για το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και όχι μόνο, με τα μυστήρια να ανακύπτουν διαρκώς για το μεγάλο στρατηλάτη.
Μυστήριο, επίσης, εκτός από το πού βρίσκεται θαμμένος, αποτελεί το αν είχε φροντίσει εγκαίρως να δώσει κάποιες εντολές για το τι θα πρέπει να γίνει σε περίπτωση που πεθάνει ή έστω αν είπε κάτι σχετικό για τη διαδοχή του λίγο πριν αφήσει τελευταία του πνοή στην Βαβυλώνα.
Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου υπήρξε έντονο παρασκήνιο και διαβουλεύσεις των στρατηγών του για το μοίρασμα της αυτοκρατορίας και τελικά οι διαφορές τους λύθηκαν στις περίφημες Μάχες των Διαδόχων: μια σειρά πολεμικών αναμετρήσεων ανάμεσα στους στρατηγούς του για την επικράτηση σε διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας. Παράλληλα εξελισσόταν ένα αιματηρό Game of Thrones όπου οι στρατηγοί, οι σύζυγοι, τα παιδιά και οι συγγενείς του στρατηλάτη επιδόθηκαν σε ένα ανηλεές ξεκαθάρισμα ώστε να βγαίνει κάθε φορά από τη μέση όποιος μπορούσε να διεκδικήσει μέρος ή και το σύνολο της αυτοκρατορίας.
Η αλήθεια για τη διαθήκη και την επιθυμία της διαδοχής του
Ο Βρετανός ερευνητής και συγγραφέας Ντέιβιντ Γκραντ έχει αφιερώσει την τελευταία δεκαετία στην μελέτη όλων των διαθέσιμων στοιχείων που υπάρχουν για το τι συνέβη με τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Γκραντ στο νέο του βιβλίο «Αναζητώντας την Χαμένη Διαθήκη του Μεγάλου Αλεξάνδρου» υποστηρίζει ότι ο μέγας Μακεδών είχε αφήσει σαφείς εντολές για τη διαδοχή του. Μελέτησε πολλές ιστορικές πηγές αλλά και διαφόρους λαϊκούς μύθους που αναπτύχθηκαν για τον Αλέξανδρο αμέσως μετά τον θάνατο του. Σε μια από αυτές τις λαϊκές ιστορίες αναφέρεται ότι άφησε διαθήκη όμως κανείς ιστορικός ή ερευνητής δεν έχει πάρει στα σοβαρά μέχρι σήμερα αυτή την εκδοχή.
Οπως αναφέρει σε δημοσίευμα της η Daily Mail o Γκραντ υποστηρίζει ότι από την έρευνα του προκύπτει ότι υπήρξε πράγματι διαθήκη. Η διαθήκη αυτή όριζε ως διάδοχο το παιδί που κυοφορούσε εκείνη την εποχή μια από τις συζύγους του, η Ρωξάνη και σε περίπτωση που το παιδί δεν ήταν αγόρι διάδοχος οριζόταν ο Ηρακλής, καρπός του έρωτά του με την Βαρσίνη, κόρης του Σατράπη της Φρυγίας Αρτάβζου. Σύμφωνα με τον Γκραντ, ο Αλέξανδρος είχε ορίσει και ένα από τους στρατηγούς του ως επικεφαλής της αυτοκρατορίας μέχρι να ενηλικιωθεί κάποιος από τους διαδόχους και να του παραδώσει στη συνέχεια τον θρόνο.
Ο βρετανός συγγραφέας υποστηρίζει ότι, όπως ήταν αναμενόμενο, οι υπόλοιποι στρατηγοί αντέδρασαν στη διαθήκη βασικά για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί εκείνοι έμεναν εκτός παιχνιδιού και, δεύτερον, γιατί δεν ήθελαν να γίνει βασιλιάς ο γιος του Αλέξανδρου και μιας… βάρβαρης. Ετσι, σύμφωνα πάντα με τον Γκραντ, οι στρατηγοί εξαφάνισαν τη διαθήκη. Ξεκίνησε έτσι, εκτός από τις μεταξύ τους πολεμικές αναμετρήσεις και μια περίοδος δολοφονιών. Η έγκυος Ρωξάνη εξόντωσε την επίσης κυοφορούσα το παιδί του Αλέξανδρου Στατείρα, κόρη του Δαρείου, ώστε να διασφαλίσει ότι το δικό της παιδί θα είναι ο διάδοχος. Όμως και η Ρωξάνη δεν είχε καλύτερη τύχη αφού η ίδια και ο γιος της, Αλέξανδρος Δ’, δηλητηριάστηκαν κάποια στιγμή με εντολή του Κασσάνδρου.
Ο Γκραντ αναφέρει επίσης ότι ένας από τους στρατηγούς του Αλέξανδρου (ίσως εκείνος που είχε υποδειχθεί από τον Αλέξανδρο ως ο… μεταβατικός αυτοκράτορας) αντέγραψε κάποια στιγμή την διαθήκη. Στο αντίγραφο αυτό καταγραφόταν η προτίμηση του Αλέξανδρου στον συγκεκριμένο στρατηγό ενώ υπήρχαν και αναφορές για ένα σχέδιο δηλητηρίασης του Αλέξανδρου από τους στρατηγούς του. Ο στρατηγός αυτός άρχισε να διανέμει δεξιά και αριστερά αυτό το αντίγραφο πιστεύοντας ότι θα προκαλέσει έριδες ανάμεσα στους άλλους στρατηγούς και τελικά θα επικρατήσει εκείνος. Ομως τελικά δεν τα κατάφερε και έτσι η διαθήκη παρέμεινε ένα ακόμη μεγάλο μυστικό που ακολούθησε τον θάνατο του Αλεξάνδρου.