Επαγγελματική συμβουλευτική και μοντέλα απασχόλησης ατόμων με αναπηρία: Ένα νέο βιβλίο της Ιωάννας Παπαβασιλείου-Αλεξίου
Εμπλουτίζει τη σχετικά πενιχρή στη χώρα µας έρευνα και μελέτη γύρω από την επαγγελματική ανάπτυξη των ΑµεΑ
Το βιβλίο «Επαγγελματική συμβουλευτική και μοντέλα απασχόλησης ατόμων με αναπηρία» της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Ιωάννας Παπαβασιλείου-Αλεξίου είναι το αποτέλεσμα της εικοσαετούς επιστημονικής, ερευνητικής και διδακτικής ενασχόλησής της µε το αντικείμενο της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας και Επαγγελματικού Προσανατολισμού των ατόμων µε αναπηρία (ΑµεΑ). Το έναυσμα για τη συγγραφή του έδωσε το μάθημα «Επαγγελματικός Προσανατολισμός Ατόμων µε Αναπηρία», το οποίο η συγγραφέας προετοιμάζει και διδάσκει επί σειρά ετών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Το πολύπλευρο επιστημονικό υλικό που έχει συγκεντρωθεί στο παρόν εγχειρίδιο εμπλουτίζει τη σχετικά πενιχρή στη χώρα µας έρευνα και μελέτη γύρω από την επαγγελματική ανάπτυξη των ΑµεΑ. Τομείς όπως οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των ΑµεΑ, η πορεία σταδιοδρομίας τους, οι ευκαιρίες για εργασία και, τελικά, η ισότιμη συµπερίληψή τους στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση παραμένουν στην Ελλάδα τουλάχιστον ανεπαρκώς ανεπτυγμένοι, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες και ενέργειες που λαμβάνουν κατά καιρούς χώρα από φορείς και ομάδες ανθρώπων.
Με στόχο να συμβάλει στην κάλυψη αυτών των μεγάλων κενών της ελληνόγλωσσης βιβλιογραφίας στο πεδίο της σταδιοδρομίας και της επαγγελματικής ανάπτυξης των ΑµεΑ, το βιβλίο παρουσιάζει –σε τρία µέρη-θεµατικές ενότητες και σε συνολικά οχτώ κεφάλαια– βασικά και θεμελιώδη στοιχεία του θεωρητικού υποβάθρου, της µεθοδολογίας και της παροχής υπηρεσιών Συµβουλευτικής και Επαγγελµατικού Προσανατολισµού (ΣυΕΠ) των ΑµεΑ.
Στο πρώτο μέρος εξετάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο της ΣυΕΠ ΑµεΑ. Στο κεφάλαιο 1 οριοθετείται το γνωστικό-επιστημονικό πεδίο, περιγράφονται τα μοντέλα προσέγγισης της αναπηρίας (ιατρικό, κοινωνικό και βιοψυχοκοινωνικό), εντοπίζονται και προσδιορίζονται οι κύριες ανάγκες των ΑµεΑ για στοχευµένες υπηρεσίες ΣυΕΠ, εξετάζονται οι βασικότερες διεθνείς και εθνικές πολιτικές ως βάση για τη ΣυΕΠ ΑµεΑ και καταγράφονται οι φορείς, οι δοµές, οι συγκεκριµένες υπηρεσίες και τα προγράµµατα ΣυΕΠ για ΑµεΑ στη χώρα µας. Το κεφάλαιο 2 παρουσιάζει τις κυριότερες θεωρητικές προσεγγίσεις σταδιοδροµίας, οι οποίες επιλέχθηκαν µε κριτήριο την εφαρµοστικότητά τους σε ΑµεΑ. Αναλύονται οι σύγχρονες θεωρίες σταδιοδροµίας (του 21ου αιώνα) που λαµβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ευπαθών κοινωνικών οµάδων γενικότερα και µπορούν να αποτελέσουν τη θεωρητική αφετηρία των συµβουλευτικών παρεµβάσεων σταδιοδροµίας σε ΑµεΑ. Εµβάθυνση γίνεται επίσης στον τρόπο πρόσληψης των στοιχείων της εκάστοτε θεωρίας κατά την παροχή των υπηρεσιών ΣυΕΠ ΑµεΑ. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται µε τη θεωρία του αυτοπροσδιορισµού των ΑµεΑ.
Το δεύτερο μέρος εξετάζει τη µεθοδολογία και τις στρατηγικές που χρησιµοποιούνται διεθνώς στις υπηρεσίες ΣυΕΠ ΑµεΑ. Ειδικότερα, στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται η ατοµική συµβουλευτική συνάντηση ως το επίκεντρο των υπηρεσιών ΣυΕΠ, µε ενδεικτικά παραδείγµατα συµβουλευτικής παρέµβασης σε ΑµεΑ. Το κεφάλαιο 4 περιγράφει αναλυτικά τέσσερις βασικές δεξιότητες συµβουλευτικής, καθώς και τον τρόπο αξιοποίησής τους κατά τη συµβουλευτική προσέγγιση των ωφελούµενων ΑµεΑ. Στο κεφάλαιο 5 αναπτύσσονται συγκεκριµένες µεθοδολογικές προσεγγίσεις ΣυΕΠ ΑµεΑ, όπως η παρακινητική συνέντευξη, η ενεργητική συµµετοχή και το πλαίσιο INCOME. Προσεγγίζεται επίσης το µοντέλο της συµβουλευτικής οµοτίµων, όπου σύµβουλος και ωφελούµενο άτοµο είναι ΑµεΑ.
Στο τρίτο μέρος του βιβλίου εξετάζεται πολύπλευρα ο τομέας της απασχόλησης των ΑµεΑ. Στο κεφάλαιο 6 αναδεικνύεται η σημασία της αμειβόμενης εργασίας για τα ΑµεΑ και παρουσιάζονται στοιχεία από διεθνείς έρευνες και μελέτες, καθώς επίσης κομβικές διεθνείς και εθνικές πολιτικές και πρωτοβουλίες του 21ου αιώνα για τη συμπερίληψη των ΑµεΑ στην αγορά εργασίας. Στο κεφάλαιο 7 περιγράφονται, για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία, ο θεσμός, οι δοµές και οι υπηρεσίες επαγγελματικής αποκατάστασης των ΑµεΑ, µε ιδιαίτερη έµφαση στη συµβουλευτική επαγγελµατικής αποκατάστασης ως µιας από τις πολλές υπηρεσίες του θεσµού. Τέλος, στο κεφάλαιο 8 µελετώνται τα τρία διεθνή µοντέλα ένταξης των ΑµεΑ στην απασχόληση: η προστατευτική, η υποστηρικτική και η προσαρµοστική απασχόληση.
Για την πιο αποτελεσµατική προσέγγιση και κατανόηση του κειµένου, σε κάθε κεφάλαιο περιλαµβάνονται µια σύντοµη εισαγωγή, µαθησιακά αποτελέσµατα-στόχοι, ανακεφαλαίωση και ερωτήσεις εµπέδωσης. Ένα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό είναι τα συγκεκριµένα παραδείγµατα και οι µελέτες περίπτωσης, που βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση αλλά και στη δυνητική εφαρµογή των θεωρητικών και µεθοδολογικών προσεγγίσεων. Οι συντοµογραφίες, οι κατατοπιστικοί πίνακες, το αναλυτικό ευρετήριο, αλλά και ο εύληπτος επιστηµονικός λόγος συνθέτουν ένα µοναδικό εγχειρίδιο στην ελληνική βιβλιογραφία, το οποίο εφοδιάζει τους ενδιαφερόµενους και τους επαγγελµατίες του χώρου της επαγγελµατικής συµβουλευτικής µε πολύτιµες γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις αναφορικά µε την επαγγελµατική ανάπτυξη και πορεία σταδιοδροµίας των ατόµων µε αναπηρία.
Λίγα λόγια για την συγγραφέα
Η Ιωάννα Παπαβασιλείου-Aλεξίου είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συµβουλευτικής Σταδιοδροµίας και Επαγγελµατικού Προσανατολισµού στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας. Πραγµατοποίησε µεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Συµβουλευτική Σταδιοδροµίας στη Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών και Επιστηµών της Συµπεριφοράς στο University of Heidelberg (Γερµανία), µε υποτροφία, κατά την περίοδο 1991-1997. Διετέλεσε επίσης επισκέπτρια ερευνήτρια στο Teachers College του Columbia University στη Νέα Υόρκη. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τοµείς όπως η Διά Βίου Συµβουλευτική Σταδιοδροµίας, οι Δεξιότητες Διαχείρισης Σταδιοδροµίας, η Επαγγελµατική Ανάπτυξη και Αποκατάσταση Ευπαθών Κοινωνικών Οµάδων. Έχει περισσότερες από πενήντα σχετικές δηµοσιεύσεις σε έγκριτα διεθνή και ελληνικά επιστηµονικά περιοδικά, συλλογικούς τόµους και πρακτικά συνεδρίων.
Δείτε τα περιεχόμενα
Διαβάστε εδώ τον πρόλογο:
Αφορμή για τη συγγραφή του παρόντος βιβλίου υπήρξε το μάθημα «Επαγγελματικός Προσανατολισμός Ατόμων με Αναπηρία» στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Η προετοιμασία και η διδασκαλία του μαθήματος αυτού υπήρξαν για μένα η απαρχή της συνειδητοποίησης και ευαισθητοποίησής μου στο κεφάλαιο που λέγεται αναπηρία. Σήμερα, είμαι σε θέση να πω ότι η διδακτική και ερευνητική επαφή μου με την αναπηρία τα τελευταία δεκαοχτώ χρόνια μού έχει προσφέρει πολλά, τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική μου ανάπτυξη: συνειδητοποίηση
απέναντι στα άτομα με αναπηρία, νέα οπτική και προσέγγιση για «διαφορετικές» καταστάσεις και πραγματικότητες, ανάπτυξη πολλαπλών δεξιοτήτων, ευκαιρία συνεργασίας με υπέροχους ανθρώπους με αναπηρία, ώθηση για διά βίου μελέτη και καλλιέργεια. Τολμώ να πω ότι η πολύπλευρη αυτή επαφή με την αναπηρία με μεταμόρφωσε ως άνθρωπο.
Κάπως έτσι, συγκεντρώθηκε στο πέρασμα των ετών ένα πλούσιο και πολύπλευρο επιστημονικό υλικό, το οποίο θα ήταν κρίμα να μείνει αδημοσίευτο, τη στιγμή μάλιστα που στη χώρα μας η έρευνα και η μελέτη γύρω από την επαγγελματική ανάπτυξη των ΑμεΑ σπανίζουν. Τομείς όπως οι εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των ΑμεΑ, η πορεία σταδιοδρομίας τους, οι ευκαιρίες για εργασία και, τελικά, η ισότιμη συμπερίληψή τους στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση παραμένουν στην Ελλάδα τουλάχιστον ανεπαρκώς ανεπτυγμένοι, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες και ενέργειες που λαμβάνουν χώρα, κατά καιρούς, από φορείς και ομάδες ανθρώπων.
Στο πλαίσιο του παρόντος εγχειρήματος, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω από καρδιάς τον εξαίρετο φίλο και συνάδελφο Ανδρέα Δημητρόπουλο†, τον πρώτο άνθρωπο που με υποστήριξε πολυεπίπεδα, στις αρχές της ενασχόλησής μου με το αντικείμενο της επαγγελματικής ανάπτυξης των ατόμων με αναπηρία. Μου διέθεσε απλόχερα και χωρίς δεύτερη σκέψη όλο το υλικό που ο ίδιος είχε αναζητήσει, συγκεντρώσει και δημιουργήσει για τη δική του έρευνα και διδασκαλία, υλικό που για μένα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για την περαιτέρω ενασχόλησή μου με το πεδίο. Έκτοτε, με τον Ανδρέα συζητήσαμε επανειλημμένα και ζήτησα πολλάκις τη γνώμη και τη συμβουλή του σε διάφορα θέματα∙ έγινε, έτσι, ο μέντοράς μου στην αναπηρία. Η αναφορά μου σ’ εκείνον, στο παρόν βιβλίο, είναι ένα ελάχιστο μνημόσυνο τιμής.
Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον αγαπημένο σύζυγο και σύντροφο στη ζωή μου, Ευάγγελο Αλεξίου, ο οποίος με ενθάρρυνε, με ώθησε, με στήριξε και με συμβούλευσε σε όλη την επίπονη διαδικασία της συγγραφής, όπου τα «πάνω» και τα «κάτω» είναι και συχνά και αναπόφευκτα για κάθε συγγραφέα.
Ευχαριστίες οφείλω στην υποψήφια διδάκτορα Ανατολή Μοσχοβοπούλου, η οποία προσέφερε πρόθυμη και σημαντική βοήθεια στην οργάνωση και στον έλεγχο των βιβλιογραφικών αναφορών του παρόντος πονήματος.
Το βιβλίο αυτό δεν θα υπήρχε σήμερα χωρίς τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μου, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας αλλά και σε άλλα πανεπιστήμια στα οποία είχα και έχω την
ευκαιρία να διδάσκω. Η ενεργητική συμμετοχή και η ανατροφοδότησή τους με ενέπνευσαν και με βοήθησαν να διδάσκω, να ερευνώ, να συμπληρώνω, να ανανεώνω και να εμπλουτίζω το ερευνητικό και διδακτικό μου υλικό, εμβαθύνοντας έτσι την επιστημονική όσο και την ανθρώπινή μου προσέγγιση προς την αναπηρία και συγκεκριμένα στο πεδίο της επαγγελματικής ανάπτυξης των ΑμεΑ. Για όλα τα παραπάνω τους ευχαριστώ θερμά.
Εν κατακλείδι, ευελπιστώ και εύχομαι το ανά χείρας βιβλίο να αποτελέσει ένα εύχρηστο και χρήσιμο εγχειρίδιο τόσο για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές μας όσο και για τους επιστήμονες/μελετητές/ερευνητές στο πεδίο, αλλά και τους γονείς των ΑμεΑ, καθώς και να συμβάλει στην πρόοδο της μελέτης και προσέγγισης της αναπηρίας στη χώρα μας.
Aκολουθήστε μας στo Google News
