Τι σηµαίνει για τον κόσµο η νίκη Τραµπ: Ανάλυση και αποτίµηση του εκλογικού αποτελέσµατος, οι προκλήσεις και οι προβλέψεις για την επόµενη µέρα
Τι περιμένει τον πλανήτη;
Η σαρωτική νίκη του Ντόναλντ Τραµπ στις εκλογές της 5ης Νοεµβρίου κυριολεκτικώς συνέτριψε «ως σκεύη κεραµέως» την ελίτ των Δηµοκρατικών και των υπολειµµάτων, που εξακολουθούσαν να υπάρχουν στο Κόµµα των Ρεπουµπλικανών, καθώς και των παραρτηµάτων τους εις την Ευρώπη.
Αυτή είναι η εικόνα που αναδύεται µετά το εκλογικό αποτέλεσµα της Τρίτης, καθώς πάσα η ∆ύσις «αλλοιούται φόβω», µε την επιστροφή του αποσυνάγωγου κ. Τραµπ στον Λευκό Οίκο. Βέβαια, ουδείς µπορεί να προεξοφλήσει εάν η ανατροπή εις την οποία προσβλέπουν οι οπαδοί του νέου προέδρου, θα είναι ολοκληρωτική.
Το ουσιώδες είναι ότι το σύστηµα που οικοδόµησε ο Μπιλ Κλίντον, κυριάρχησε στη διάρκεια της οκταετίας του Μπαράκ Οµπάµα και κατά την προεδρία του Τζο Μπάιντεν, κατέρρευσε. Η αξιοπιστία των αµερικανικών ΜΜΕ, που σταδιακώς ήδη από την εποχή του κ. Κλίντον κατέστησαν εις την συντριπτική πλειοψηφία τους όργανο του ∆ηµοκρατικού Κόµµατος, επλήγη σοβαρότατα – κατά την άποψη ορισµένων µάλιστα, ίσως ανεπανόρθωτα.
Από την πρώτη εκλογή του στο αξίωµα του προέδρου την 5η Νοεµβρίου 2016, όταν κατίσχυσε της αντιπάλου του, κ. Χίλαρι Κλίντον, ο Τραµπ υπήρξε στόχος των πλέον συντονισµένων και ανηλεών επιθέσεων των ∆ηµοκρατικών. Κατηγορήθηκε ότι εξελέγη χάρις εις την παρέµβαση της Ρωσίας, δίχως καν να λαµβάνουν υπόψη πόσο εξευτελιστικός ήταν ο ισχυρισµός αυτός πρωτίστως για τις ΗΠΑ.
Ακολούθησαν, επί της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν, κατηγορίες για πάσης φύσεως παραβάσεις των αµερικανικών νόµων, για δικτατορικές προθέσεις, για αντιφεµινισµό, χαρακτηρίσθηκε ακόµη από ηγέτες των ∆ηµοκρατικών «ναζιστής» και «φασίστας» και παρά ταύτα, ο κ. Τραµπ κατίσχυσε της αντιπάλου του, Κάµαλα Χάρις, µε διαφορά 4% επί των ψηφισάντων, σαρωτική νίκη στο επίπεδο των εκλεκτόρων, ανάκτηση της πλειοψηφίας στη Γερουσία, δίχως να αποκλείεται ακόµη κατάκτηση της πλειοψηφίας και στη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Η προτροπή του δισεκατοµµυριούχου κ. Ελον Μασκ στους ∆ηµοκρατικούς και εν γένει προς την αµερικανική ελίτ «να το χωνέψετε» υπήρξε εξόχως εύστοχη. Η αύξηση της δυνάµεως του κ. Τραµπ, σε όλες τις Πολιτείες, σε όλες τις εθνικές οµάδες που συγκροτούν τον πληθυσµό ΗΠΑ, ο διπλασιασµός των ποσοστών των Ρεπουµπλικανών ακόµη και στη Νέα Υόρκη είναι ένδειξη συντριβής και όχι µόνον ήττας του ∆ηµοκρατικού ιδεολογήµατος.
Το σύνθηµα «Πρώτα η Αµερική» που εκτίναξε τον κ. Τραµπ στην εξουσία και έχει θορυβήσει τους Ευρωπαίους συµµάχους της Ουάσιγκτον, είναι –υποστηρίζουν κάποιοι– µία αµερικανική εκδοχή του «θαύµατος της ∆ουνκέρκης, όταν η Βρετανία υπό τον Ουίστον Τσώρτσιλ απέσυρε µε καΐκια από τη Γαλλία 338 χιλιάδες στρατιώτες και ανασύνταξε την άµυνα του Ηνωµένου Βασιλείου προετοιµαζόµενη για τον πόλεµο εναντίον της Γερµανίας.
Ο κ. Τραµπ στις µέρες µας επιχειρεί να ανασυντάξει τις Ηνωµένες Πολιτείες πρωτίστως στον τοµέα της οικονοµίας για να αντιµετωπίσει την Κίνα, που απειλεί την οικονοµική κυριαρχία της ηγέτιδος δυνάµεως του Ελευθέρου Κόσµου. Αγνωστο εάν τελικώς το επιτύχει.
Στάθης Ν. Καλύβας* Μοιραία εκλογή και αβεβαιότητα
Τελικά ο Ντόναλντ Τραµπ κέρδισε πολύ πιο εύκολα και αποφασιστικά από ό,τι µας είχαν προϊδεάσει οι δηµοσκοπήσεις. Για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια, το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα, που έχει µεταλλαχθεί σε τραµπικό κίνηµα, φαίνεται να κερδίζει όχι µόνο την εκλεκτορική αλλά και τη λαϊκή ψήφο, ενώ παράλληλα κατακτά και τον έλεγχο της Γερουσίας και ενδεχοµένως και της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ο Τραµπ κατάφερε κάτι που λίγοι µπορούσαν να φανταστούν το 2020: να επιστρέψει στην εξουσία µετά µια τετραετία απαξίωσης και µάλιστα µε πολύ µεγαλύτερη ισχύ από ό,τι είχε το 2016. Κατάφερε παράλληλα να παρακάµψει δίκες και καταδίκες και να γλιτώσει από δύο απόπειρες δολοφονίας – από τη µία µάλιστα για ελάχιστα εκατοστά. Ολα αυτά, µε κεντρικό στοιχείο την εκρηκτική και ανεκδιήγητη προσωπικότητα του Τραµπ, στοιχειοθετούν µια εκλογή που θα χαρακτήριζα ως µοιραία.
∆εν θα επιχειρήσω κάποια ερµηνεία του αποτελέσµατος γιατί δεν υπάρχει µια και µοναδική. Οι λόγοι της επικράτησης του Τραµπ είναι πολλοί, αρκετά γνωστοί µετά από οκτώ χρόνια, ενδεχοµένως αντιφατικοί µεταξύ τους και σίγουρα ρευστοί, καθώς όλοι µας προσπαθούµε να στριµώξουµε αυτή την περίεργη πραγµατικότητα µέσα στο θεωρητικό πλαίσιο που προτιµάµε. Θα σηµειώσω δύο µόνο πράγµατα. Το πρώτο είναι πως οι ψηφοφόροι ήξεραν πολύ καλά ποιον άνθρωπο ψήφιζαν για πρόεδρο της ισχυρότερης χώρας του κόσµου και αυτό από µόνο του λέει πολλά για το πώς σκέφτεται η πλειοψηφία των Αµερικανών. Αυτό είναι ταυτόχρονα και ένα σχόλιο για την ασφάλεια που αισθάνονται: δεν τοποθετείς σε µια τέτοια θέση κάποιον που ξέρεις πως θα ταρακουνήσει το σκάφος όταν αισθάνεσαι ανασφαλής. Οµως η αίσθηση ασφάλειας στους καιρούς που ζούµε ισοδυναµεί µε ύβρι. Το δεύτερο είναι πως, όσο και να µη µας αρέσει, η πόλωση είναι στοιχείο της δηµοκρατίας και το µόνο σίγουρο είναι πως έρχεται και παρέρχεται. Αντίθετα, εκείνο που δεν είναι καθόλου σίγουρο είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει ο Τραµπ σε αυτή τη δεύτερη τετραετία του. Από τη µία, αυτή τη φορά περιτριγυρίζεται από πιο ακραίους και πιο αποφασισµένους συµβούλους. Πόσο µακριά θα επιχειρήσει να σπρώξει τα πράγµατα; Τι συνέπειες είναι διατεθειµένος να αποδεχθεί; Από την άλλη, παραµένει αλλοπρόσαλλος ενώ η κοινωνική συµµαχία που έχει χτίσει είναι εξαιρετικά ετερογενής. Πάντως, η αβεβαιότητα ως προς τις προθέσεις του είναι µεγάλη και αυτό από µόνο του ενισχύει τις παγκόσµιες γεωπολιτικές αναταράξεις.
Η αβεβαιότητα είναι τελικά το στοιχείο που καθιστά την εκλογή αυτή µοιραία καθώς χρωµατίζει τα πάντα, από το πώς θα διαχειριστούµε ως ανθρωπότητα την κλιµατική αλλαγή ώς το µέλλον της δηµοκρατίας. Ως προς αυτό το τελευταίο, θα αρκεστώ να σηµειώσω πως αξίζει ίσως να εµπιστευθούµε τους δηµοκρατικούς θεσµούς λίγο παραπάνω από ό,τι κάνουµε. Εχουµε την τάση να τους αντιµετωπίζουµε ως απίστευτα ευαίσθητους και υποτιµούµε συστηµατικά την ικανότητά τους να απορροφούν κραδασµούς. Οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι µια τεράστια και εξαιρετικά σύνθετη χώρα που λειτουργεί µε οµοσπονδιακούς θεσµούς. Πιστεύω πως έχει τη δυνατότητα να ξεπεράσει και αυτή τη δοκιµασία. Εκείνο που µε ανησυχεί περισσότερο είναι το αν η Ευρώπη θα µπορέσει να αντιµετωπίσει τις νέες προκλήσεις που πλέον ανοίγονται µπροστά της. Ως προς αυτό είµαι λιγότερο αισιόδοξος.
* O κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήµης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης.
Μάνος Ματσαγγάνης* Επιπτώσεις τής ακροδεξιάς στροφής
Ολα δείχνουν ότι το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα κατακτά την πλειοψηφία όχι µόνο στο εκλεκτορικό σώµα που ορίζει πρόεδρο, αλλά και στη Γερουσία, στη Βουλή των Αντιπροσώπων, καθώς και (κόντρα σε όλα τα προγνωστικά) σε ποσοστό ψήφων. Πρόκειται για αναµφισβήτητη απόδειξη µιας εντυπωσιακής δεξιάς ή µάλλον ακροδεξιάς στροφής του εκλογικού σώµατος. Οι αιτίες της έχουν ήδη απασχολήσει πολιτικούς επιστήµονες και άλλους, και θα συνεχίσουν να τους απασχολούν για πολύ καιρό ακόµη. Οι επιπτώσεις της ακροδεξιάς στροφής των ΗΠΑ είναι µπροστά µας, και µας αφορούν όλους. Πολλές είναι απρόβλεπτες: θα προκύψουν ως συνισταµένη αφενός των αυτοσχεδιασµών ενός επικίνδυνου
ανθρώπου µε τεράστια –και δυνητικά καταστροφική– ισχύ, και αφετέρου των αντιδράσεων των άλλων παικτών. Κάποιες άλλες επιπτώσεις φαίνεται να είναι πιο προβλέψιµες. Ας δούµε τις πιο σηµαντικές από αυτές τις τελευταίες.
Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, ακόµη και αν ο Τραµπ δεν τηρήσει την υπόσχεσή του στους θρησκόληπτους χριστιανούς οπαδούς του ότι οι εκλογές αυτές «θα είναι οι τελευταίες», είναι βέβαιο ότι αυτή τη φορά θα κυβερνήσει µε τα χέρια λυµένα. Τα περίφηµα θεσµικά αντίβαρα του αµερικανικού πολιτικού συστήµατος είτε έχουν ήδη αλωθεί από δικούς του ανθρώπους, όπως το Ανώτατο ∆ικαστήριο και τα νοµοθετικά σώµατα (Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων), είτε πρόκειται σύντοµα να αλωθούν. Στην ηγεσία του υπουργείου Αµύνης και των Ενόπλων ∆υνάµεων θα διοριστούν φανατικοί ζηλωτές, όχι αξιωµατούχοι συντηρητικοί αλλά πιστοί στο Σύνταγµα όπως την προηγούµενη φορά. Στο υπουργείο ∆ικαιοσύνης, που µέχρι τώρα λειτουργούσε µε κάποιους βαθµούς ελευθερίας από την υπόλοιπη εκτελεστική εξουσία, θα συµβεί το ίδιο. Μεγάλο µέρος του Τύπου, σε κρίση αξιοπιστίας απέναντι σε ένα κοινό που ενηµερώνεται από κοινωνικά δίκτυα όπου κάνουν πάρτι ρωσικά και κινεζικά συµφέροντα, έχει ήδη παραιτηθεί αυτοβούλως από τον ελεγκτικό ρόλο του ως «τέταρτη εξουσία». Οπως στη Γερµανία του 1933, µια –εντελώς συνηθισµένη στις δηµοκρατίες– εκλογική εναλλαγή απειλεί να φέρει καθεστωτική αλλαγή.
Στο εξωτερικό, η Pax Americana, αυτή η ατελής διεθνής τάξη, ενίοτε υποκριτικά «βασισµένη σε κανόνες», έχει ήδη τελειώσει. Τη θέση της παίρνει το δίκαιο του ισχυροτέρου, σε έναν κόσµο χωρίς άλλους κανόνες. Το µόνο που θα εµποδίσει τη Ρωσία να επιτεθεί στη Μολδαβία, και γιατί όχι στη Λετονία, είναι η ανάλυση κόστους-οφέλους του Πούτιν. Η αµερικανική αµυντική ασπίδα, υπό τον έλεγχο του καλού φίλου (ή καλύτερα: µαριονέτας) του Ρώσου προέδρου, θα µείνει ανενεργή. Κάποιοι Ευρωπαίοι το έχουν συνειδητοποιήσει, και είναι έτοιµοι να κάνουν ό,τι απαιτείται για να αποθαρρύνουν τον ρωσικό επεκτατισµό. Είναι υπερβολικά λίγοι, και υπερβολικά αδύναµοι. Αντίθετα, γίνονται όλο και περισσότεροι, και όλο και ισχυρότεροι, οι θαυµαστές του Τραµπ και του Πούτιν. Πολλοί από αυτούς, δήθεν «πατριώτες», τυφλωµένοι από το µίσος για τη ∆ύση, για τη δηµοκρατία, και για την ελευθερία, δεν βλέπουν καν τον κίνδυνο για την ίδια τους τη χώρα. (Το µόνο που θα εµποδίσει την Τουρκία να επιτεθεί στην Ελλάδα είναι η ανάλυση κόστους-οφέλους του Ερντογάν. Ο Τραµπ θα του κλείνει το µάτι, ή θα νίπτει τας χείρας. Το ΝΑΤΟ θα καλεί σε «ειρηνική επίλυση των διαφορών».)
Η πολύνεκρη πληµµύρα στη Βαλένθια έδειξε ότι το κλίµα είναι κοντά στο σηµείο µη επιστροφής, αν δεν το έχει ήδη ξεπεράσει. (Ο κεντροδεξιός περιφερειάρχης της Βαλένθιας, που κυβερνά µε την υποστήριξη του ακροδεξιού Vox, αρνήθηκε τον κίνδυνο και παραπλάνησε τους κατοίκους αντί να τους προστατεύσει. Αυτό όµως ουδόλως εµπόδισε την Ακροδεξιά να «καπελώσει» επιτυχώς τις διαµαρτυρίες, συχνά βίαιες, των αγανακτισµένων κατά του σοσιαλιστή πρωθυπουργού και του βασιλικού ζεύγους. Σε έναν τέτοιο αυτοτροφοδοτούµενο φαύλο κύκλο κινδυνεύει να εγκλωβιστεί η πολιτική διαλεκτική της κλιµατικής αλλαγής.) Οι πιθανότητες µιας γενναίας διόρθωσης της αυτοκαταστροφικής τροχιάς του ανθρώπινου είδους σε έναν πλανήτη που φλέγεται µειώθηκαν δραµατικά µε την εκλογή Τραµπ. Μένει να δούµε εάν εκµηδενίστηκαν εντελώς.
* Ο κ. Μάνος Ματσαγγάνης είναι καθηγητής δηµόσιας οικονοµικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και επικεφαλής του Προγράµµατος Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονοµίας του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Νότης Παπαδόπουλος Ενός Τραµπ κι άλλοι έπονται
Αν υπάρχει ένα µήνυµα από την εκλογή Τραµπ για την Ελλάδα είναι αυτό: Αποτελεί χρυσή ευκαιρία για την άκρα ∆εξιά να αποκτήσει έναν λαϊκιστή ηγέτη µε τσαγανό, µε τοξικό και διχαστικό λόγο που να µπορεί να απευθύνεται στα πιο πρωτόγονα ένστικτα των πολιτών. Ακόµη κι αν έχει σειρά αδικηµάτων να τον βαραίνουν, σκοτεινό πρότερο βίο και υβριστικό λόγο έχει πιθανότητες να προχωρήσει πολιτικά – ακόµη και να γίνει πρωθυπουργός.
Ιδιαίτερα µάλιστα εάν παίζει στα δάχτυλα τα σόσιαλ µίντια – επιτίθεται στο κατεστηµένο και στους πολιτικούς και εµφανίζεται συχνά σε αντισυστηµικά podcasts που απευθύνονται στους νέους ψηφοφόρους που δεν διαβάζουν εφηµερίδες και δεν βλέπουν τηλεόραση.
∆εν έχει καµία σηµασία αν θα έχει επιχειρήµατα, κυβερνητικό πρόγραµµα ή προϋπηρεσία στην πολιτική. Ούτε αν στρέφεται κατά των µεταναστών, των γυναικών και διώκεται για σειρά αδικηµάτων. Σηµασία έχει να απευθύνεται στους αγανακτισµένους πολίτες – εκείνους που περνούν δύσκολα οικονοµικά και αισθάνονται ότι το σύστηµα τους έχει αποκλείσει.
Αν µάλιστα έχει στη διχαστική ρητορική του και ένα πατριωτικό νοσταλγικό σλόγκαν, «Να κάνουµε την Ελλάδα ένδοξη ξανά», «Ο Μέγας Αλέξανδρος µας οδηγεί», «Ας ζωντανέψουµε τον Χρυσούν Αιώνα του Περικλή», τότε είναι βέβαιο ότι θα συσπειρώσει ακόµη περισσότερους στις τάξεις του.
Ο,τι ξέραµε για την πολιτική, τις ανθρώπινες αξίες, τους θεσµούς και τη ∆ηµοκρατία πάνε περίπατο. Ο Ντόναλντ Τραµπ δεν σεβάστηκε τίποτα και επιβραβεύθηκε µε το σηµαντικότερο αξίωµα στον κόσµο. Είναι βέβαιο ότι θα βρεθούν µιµητές να τον ακολουθήσουν.
Το σύστηµα που οικοδό- µησε ο Μπιλ Κλίντον, κυριάρχησε στη διάρκεια της οκταετίας του Μπαράκ Οµπάµα και κατά την προεδρία του Τζο Μπάιντεν, κατέρρευσε. Κώστας Ιορδανίδης Αξίζει ίσως να εµπιστευθούµε τους δηµοκρατικούς θεσµούς λίγο παραπάνω. Πιστεύω ότι οι ΗΠΑ έχουν τη δυνατότητα να ξεπεράσουν και αυτή τη δοκιµασία. Στάθης Ν. Καλύβας Είναι βέβαιο ότι αυτή τη φορά ο Τραµπ θα κυβερνήσει µε τα χέρια λυµένα. Τα θεσµικά αντίβαρα του αµερικανικού πολιτικού συστήµατος έχουν ήδη αλωθεί από δικούς του ανθρώπους. Μάνος Ματσαγγάνης Ο,τι ξέραµε για την πολιτική, τις ανθρώπινες αξίες, τους θεσµούς και τη ∆ηµοκρατία πάνε περίπατο. Ο Τραµπ δεν σεβάστηκε τίποτα και επιβραβεύθηκε µε το σηµαντικότερο αξίωµα στον κόσµο. Νότης Παπαδόπουλος
Θάνος Μ. Βερέµης* Θα συνετιστεί ή θα αποµονωθεί
Ο Ντόναλντ Τραµπ είναι προϊόν µιας µακράς αµερικανικής παράδοσης λαϊκισµού, που έχει εκτραχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Λαϊκιστές όπως ο κυβερνήτης της Λουιζιάνας Χιούι Λονγκ, που «δολοφονήθηκε από θυµωµένο οπαδό του το 1935», αφθονούν στην αµερικανική Ιστορία. Ο 20ός αιώνας µε τους αστραφτερούς προέδρους του, όπως οι: Τέντι Ρούζβελτ, Γούντροου Γουίλσον, Φραγκλίνος Ρούζβελτ, Τζον Κένεντι, Λίντον Τζόνσον κ.λπ. µας έκρυψαν την πλειάδα των µετρίων και λαϊκιστών προέδρων του 19ου αιώνα (εξαιρούνται οι πρώτοι πρόεδροι και ο Λίνκολν). Κορυφαίος λαϊκιστής, αν και όχι µέτριος πρόεδρος, υπήρξε ο Αντριου Τζάκσον που φιγουράρει στο εικοσαδόλαρο και αποτελεί ίνδαλµα του Τραµπ.
Υπάρχει ένας σηµαντικότερος λόγος για την ύπαρξη των οπαδών που µαζεύονται στις εκδηλώσεις του Τραµπ και γι’ αυτό κύριος υπόλογος είναι η θλιβερή κατάσταση του κράτους πρόνοιας των ΗΠΑ. Η ιατρική ασφάλιση για τους φτωχούς, το Obama Care, υπήρξε επίµαχο θέµα, όχι µόνο για ευκατάστατους Αµερικανούς αλλά και για τους µη ευνοηµένους κοινωνικά υποστηρικτές του Τραµπ, οι οποίοι ακολουθούν τα καλέσµατα του αρχηγού τους. Επιπλέον, η µέση δηµόσια εκπαίδευση στις λαϊκές γειτονιές της χώρας παράγει αγράµµατους σαν αυτούς που σχηµατίζουν τη «βαθιά» Αµερική.
Η νίκη του Τραµπ στις εκλογές και η εξασφάλιση της Γερουσίας µε ενδεχόµενη πλειοψηφία και στον Οίκο των Αντιπροσώπων, εξασφαλίζουν στον 47ο πρόεδρο την εκτελεστική, τη νοµοθετική και τη δικαστική εξουσία του Ανωτάτου ∆ικαστηρίου – που κατείχε ήδη. Αυτή η υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας ή θα τον συνετίσει ή θα τον αποµονώσει από τον έξω κόσµο.
Η εντύπωση των οπαδών του Τραµπ ότι διαµορφώνουν µαζί του το µέλλον της χώρας τους, είναι ισχυρό κίνητρο για τους αποσυνάγωγους του συστήµατος. Είναι βέβαιο ότι στις εκλογές αυτές οι Ρεπουµπλικανοί κέρδισαν παλιούς ψηφοφόρους των ∆ηµοκρατικών, όπως υπήρξαν οι µαύροι άνδρες και κάποιοι ισπανόφωνοι. ∆εν αποκλείεται το κόµµα αυτό να κέρδισε και παραδοσιακούς ψηφοφόρους, λευκούς ∆ηµοκρατικούς οι οποίοι βρίσκονται χαµηλά στην κλίµακα της κοινωνικής ιεραρχίας.
Είναι δύσκολο στους Ευρωπαίους σχολιαστές να αντιληφθούν ότι οι ΗΠΑ διαφέρουν ριζικά από τη Γηραιά Ηπειρο γιατί δεν γνώρισαν κανένα άλλο πολιτικό κόµµα από το Φιλελεύθερο του βρετανικού 17ου αιώνα, δηλαδή αυτό που εµπνέεται αποκλειστικά από τη φιλοσοφία του Τζον Λοκ. Η ρεπουµπλικανική ποικιλία του Φιλελευθερισµού βρίσκεται πλησιέστερα στο πρότυπο που ενέπνευσε το αµερικανικό σύνταγµα. Ενώ το ∆ηµοκρατικό κόµµα τείνει περισσότερο προς τις κοινωνικές παροχές και τις εθνικές µειονότητες. ∆εν υπήρξαν ποτέ στις ΗΠΑ εκλογικά αξιόµαχα τρίτα κόµµατα όπως οι σοσιαλιστικές ποικιλίες, οι κοµµουνιστές, οι φασίστες και ναζιστές. Η θρησκεία και µάλιστα η προτεσταντική εκδοχή, παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην αµερικανική ζωή και έχουν ήδη προσφέρει ένα αυστηρό πρότυπο ζωής µε πολλή εργασία και λιγότερη χαρά. Οταν γεννήθηκε ο «ενάρετος υλισµός» (κατά λέξη ντετοκβίλ) η χώρα ήταν εθνικά οµοιογενής µε πληθυσµό κυρίως βρετανικής προέλευσης και ολίγους Ολλανδούς και Γερµανούς. Σταδιακά η χώρα έγινε πολυεθνική, αλλά δεν αποµακρύνθηκε από τις ιδεολογικές της καταβολές.
Για την Ευρωπαϊκή Ενωση η εκλογή Τραµπ θα αποτελέσει οικονοµική δοκιµασία ή ευκαιρία να απογαλακτιστεί από τις ΗΠΑ. Η πρόθεση του Τραµπ να επιβάλει µεγάλους δασµούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα τα οποία εισάγονται στις ΗΠΑ θα αποτελέσει σοβαρό πλήγµα για την ευρωπαϊκή
οικονοµία η οποία εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις εµπορικές σχέσεις µε τους Αµερικανούς. Είναι καιρός να εκµεταλλευτούν οι Ευρωπαίοι την ευκαιρία βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους, αλλά και να καταργήσουν την πνιγηρή γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Στον τοµέα της ασφάλειας και της παραγωγής οπλικών συστηµάτων έχουν ήδη γίνει κινήσεις προόδου στην Ευρώπη. Η έκθεση του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, για τα µειονεκτήµατα στην τεχνολογία και την έρευνα των ευρωπαϊκών κρατών είναι πιθανό να αποτελέσει το προσκλητήριο για µια ανάκαµψη της Ε.Ε. έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Στην εξωτερική του πολιτική ο Τραµπ δηλώνει ότι θα σταµατήσει τον ρωσοουκρανικό πόλεµο µε την ακύρωση της αµερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς τους Ουκρανούς. Υπόσχεται ακόµη στους οπαδούς του οικονοµικό πόλεµο µε την Κίνα και τους εχθρούς του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Για την Ελλάδα το ενδεχόµενο υπουργοποίησης του Ποµπέο (µε σύζυγο Ελληνοαµερικανίδα) και η σχέση του Τραµπ µε το Ισραήλ του Νετανιάχου κρατούν σε απόσταση ασφαλείας τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έχει κιόλας εκδηλωθεί κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού µε ακραία κριτική.
* Ο κ. Θάνος Μ. Βερέµης είναι οµότιµος καθηγητής ΕΚΠΑ.
Κωνσταντίνος Φίλης* Ο απρόβλεπτος κόσµος του Τραµπ
Ο Ντόναλντ Τραµπ θριάµβευσε στις προεδρικές εκλογές, καταφέρνοντας κατά τα φαινόµενα το απόλυτο, να ελέγξει δηλαδή τόσο τη Βουλή των Αντιπροσώπων όσο και τη Γερουσία. Η παγκόσµια κοινότητα ξυπνά σε ένα νέο περιβάλλον, καθώς ο 47ος Αµερικανός πρόεδρος, όταν αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο, θα
προωθήσει στα διεθνή ζητήµατα µία ατζέντα διαφοροποιηµένη σε αρκετά σηµεία από αυτή του προκατόχου του.
Πρώτο σηµείο η διάθεση αποστασιοποίησης των ΗΠΑ από... περιττά µέτωπα, όπως αυτό της Ουκρανίας, αλλά και εν γένει η αποδέσµευση ή µάλλον η χαλαρότερη επίδειξη αλληλεγγύης προς τους εταίρους τους. Ο νέος Αµερικανός πρόεδρος έχει αναρωτηθεί δηµόσια στο παρελθόν για τη χρησιµότητα του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, ουσιαστικά για την πεµπτουσία της ύπαρξης ενός οργανισµού µε χαρακτηριστικά συλλογικής άµυνας και ασφάλειας και αν ο χειρισµός του στο ζήτηµα της Ουκρανίας είναι αυτός για τον οποίο µας έχει προδιαθέσει, δηλαδή βάλει πίεση κυρίως στο Κίεβο για την αποδοχή των εδαφικών τετελεσµένων, ενώ η πίεσή του προς τη Μόσχα είναι πιο χλιαρή, ακριβώς γιατί θα επιζητήσει µία γρήγορη συµφωνία, θα πρόκειται για ένα λάθος µήνυµα προς αναθεωρητές αλλά και τους συµµάχους. Θα ανοίξει την όρεξη των πρώτων και θα κλονίσει την εµπιστοσύνη των δεύτερων.
Στην Ευρώπη, µπορεί κάποιοι σήµερα να πανηγυρίζουν, προεξάρχοντος του Ορµπαν, αλλά και του Φίτσο στη Σλοβακία και της Μελόνι στην Ιταλία, όπως και άλλοι ηγέτες που διακατέχονται από τις ίδιες αντιλήψεις µε τον Τραµπ, ωστόσο η mainstream πλευρά της Ευρώπης ανησυχεί περισσότερο απ’ ό,τι ελπίζει. Τυχόν βίαιη προσαρµογή σε ένα σχήµα, όπου από τη µία οι Ηνωµένες Πολιτείες θα επιβάλουν δασµούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα (είναι πρόσφατη η δήλωση Τραµπ ότι εφόσον οι Ευρωπαίοι δεν αγοράζουν αµερικανικά προϊόντα θα πρέπει να τιµωρηθούν) και από την άλλη θα εξαπολύσουν εµπορικό πόλεµο µε την Κίνα, οπωσδήποτε θα φέρει την έτσι κι αλλιώς δυσκίνητη Ευρωπαϊκή Ενωση ενώπιον διληµµάτων και κυρίως προσαρµογών που µόνο εύκολες δεν είναι. Τόσο γιατί ο τρόπος λήψης αποφάσεων δίνει τη δυνατότητα στους εντός Ευρώπης υποστηρικτές, ίσως στο µέλλον και δούρειους ίππους του Τραµπ, να µπλοκάρουν αποφάσεις για µεγαλύτερη αυτονοµία της Ε.Ε. σε διάφορα πεδία, όσο και γιατί η τελευταία δεν φαίνεται αυτή τη στιγµή ικανή να αντιµετωπίσει ένα ακόµη πιο απρόβλεπτο διεθνές περιβάλλον, µε διατάραξη της λειτουργίας της αγοράς. Ετσι κι αλλιώς, αυτή τη στιγµή υπολείπεται σε ανταγωνιστικότητα, σε προσέλκυση επενδύσεων αλλά και σε καινοτόµες τεχνολογίες.
Εχει επίσης ενδιαφέρον η στάση του Τραµπ απέναντι σε διεθνείς συνθήκες και συµφωνίες, που αν είναι ανάλογη της πρώτης τετραετίας του, τότε θα δούµε την εκ νέου απόσυρση των ΗΠΑ, ενδεχοµένως από τη συνθήκη των Παρισίων για την κλιµατική αλλαγή. Πέραν του ευτράπελου, µε την Ουάσιγκτον να έχει υπογράψει την εν λόγω συµφωνία, εν συνεχεία να έχει αποσυρθεί, αργότερα να επιστρέφει επί Μπάιντεν και τώρα πιθανόν να αποχωρήσει εκ νέου, θα δηµιουργηθεί έτσι ένα ακόµη µεγαλύτερο κενό εξουσίας στην ήδη κλονισµένη παγκόσµια τάξη πραγµάτων.
Στη Μέση Ανατολή η κληρονοµιά του Τραµπ είναι οι συµφωνίες του Αβραάµ και προφανώς θα επιχειρήσει να τις προωθήσει εκ νέου ή να τις παγιώσει, σε πολύ διαφορετικές περιφερειακές συνθήκες. Θα θελήσει να κλείσει το µέτωπο του πολέµου του Ισραήλ µε τους πληρεξούσιους του Ιράν (δεν αποκλείεται να ασκήσει πίεση και στους Ισραηλινούς για να το πράξουν γρήγορα), δεν θα νοιαστεί για ενδεχόµενη απόφαση του Τελ Αβίβ να προσαρτήσει τη βόρεια Γάζα και να εποικίσει µέρος αυτής, από την άλλη πρόσφατα εµφανίστηκε να απορρίπτει την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος. Είναι όµως σαφώς πιο ανοιχτός, αν όχι υποστηρικτικός, σε επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, αν και η σχέση του µε τον Νετανιάχου δεν αναµένεται ανέφελη. Οσο παράδοξο κι αν ακούγεται, ο Τραµπ ενοχλήθηκε σφόδρα µε την επιλογή του να καλέσει το 2020 τον Μπάιντεν και να τον συγχαρεί, ενώ αυτός αµφισβητούσε το αποτέλεσµα. Ετσι κι αλλιώς, ο απρόβλεπτος τρόπος µε τον
Για την Ε.Ε. η εκλογή του Τραµπ θα αποτελέσει δοκιµασία ή ευκαιρία να απογαλακτιστεί από τις ΗΠΑ. Η πρόθεσή του να επιβάλει µεγάλους δασµούς στα εισαγόµενα ευρωπαϊκά προϊόντα θα αποτελέσει σοβαρό πλήγµα για την ευρωπαϊκή οικονοµία. Θάνος Μ. Βερέµης
Θα δούµε ενδεχοµένως την εκ νέου απόσυρση των ΗΠΑ από τη συνθήκη των Παρισίων για την κλιµατική αλλαγή. Θα δηµιουργηθεί έτσι ένα ακόµη µεγαλύτερο κενό εξουσίας στην ήδη κλονισµένη παγκόσµια τάξη πραγµάτων. Κωνσταντίνος Φίλης
οποίο πολιτεύεται ο Τραµπ, παρά τους ισχυρούς δεσµούς του φιλοϊσραηλινού λόµπι µε τον ίδιο, δεν αποκλείεται να υποχρεώσει τον Νετανιάχου να είναι πιο προσεκτικός στις κινήσεις του.
Οπως άλλωστε µου επισήµανε συνοµιλητής µου, ο οποίος γνωρίζει καλά τον Τραµπ, το µεγάλο πλεονέκτηµά του όταν διαπραγµατεύεται είναι η ανησυχία των συνοµιλητών του ότι είναι ικανός για όλα.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου ∆ιεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αµερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
Γιώτα Ταχταρά* Αναρωτιόµαστε τι πήγε στραβά
Τη στιγµή που γράφεται το κείµενο, δεν έχουν καταµετρηθεί όλες οι ψήφοι σε τουλάχιστον τέσσερις πολιτείες. Αλλά αυτό δεν έχει σηµασία. Γιατί ο Ντόναλντ Τζ. Τραµπ έχει κερδίσει τις εκλογές ήδη. Θα είναι ο 47ος πρόεδρος των Ηνωµένων Πολιτειών, ο 78χρονος λευκός άνδρας που θα αντικαταστήσει τον 81χρονο λευκό άνδρα, σε µια χώρα τόσο βαθιά διχασµένη (και βαριά οπλισµένη) που χρειάστηκαν προστατευτικά κάγκελα παντού στην Ουάσιγκτον για να αποτρέψουν µια επανάληψη των γεγονότων της 6ης Ιανουαρίου. Οι περισσότεροι περάσαµε τη νύχτα ανανεώνοντας την κεντρική σελίδα των New York Times, βλέποντας τις πολιτείες να κοκκινίζουν η µία µετά την άλλη, από δεξιά προς τα αριστερά καθώς έκλειναν οι κάλπες (η ανατολική µε τη δυτική ακτή έχουν 3 ώρες διαφορά). Από τις 22.30 το βράδυ, η περίφηµη «βελόνα» των προβλέψεων των NYT έδινε 82% πιθανότητες στον Τραµπ. Κάτι αδιανόητο – αλλά προβλέψιµο. Αυτή δεν είναι απλώς η νίκη των Ρεπουµπλικανών, αλλά µια συντριπτική ήττα των ∆ηµοκρατικών που έχουν απογοητεύσει και αποξενώσει τόσο πολύ τους ψηφοφόρους τους, ώστε δεν κατάφεραν να επικρατήσουν απέναντι σε έναν υποψήφιο καταδικασµένο σε κακουργήµατα, µε περισσότερες δίκες να εκκρεµούν, ανοιχτά ρατσιστή, οµοφοβικό, µε 28 καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης, έξι χρεοκοπίες –έτσι για να αναφέρουµε λίγα από τα στοιχεία που έσπευσε να µοιραστεί το περιοδικό Vanity Fair στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης µόλις τα νέα έγιναν επίσηµα.
Το κόµµα των ∆ηµοκρατικών, µε υποψήφια την αντιπρόεδρο Κάµαλα Χάρις, ήρθε µε µια εκστρατεία χωρίς σαφή οικονοµικά πλάνα, µόνο αόριστες υποσχέσεις ότι θα υποστηρίξει τη µεσαία τάξη, έχοντας εξοργίσει το κοινό χρηµατοδοτώντας µια γενοκτονία µε δισεκατοµµύρια από τα χρήµατα των φορολογουµένων, όταν η διαρκής απάντηση για τα ερωτήµατα των δυσβάσταχτων εκπαιδευτικών δανείων, της περίθαλψης και των εκατοµµυρίων παιδιών που ζουν άστεγα στη χώρα είναι ότι απλώς δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιµα χρήµατα για να λυθούν. Στηρίχτηκαν πολύ στα identity politics, µια προσέγγιση που δεν είχε πιάσει ούτε µε την υποψήφια Χίλαρι Κλίντον. Και απέτυχαν.
Για εµάς, που έχουµε ήδη περάσει µια τετραετία προεδρίας του Τραµπ και βλέπουµε καθηµερινά νέα για γυναίκες στις νότιες πολιτείες που πεθαίνουν ή ακρωτηριάζονται γιατί οι γιατροί δεν µπορούν να τους παρέχουν την περίθαλψη που χρειάζονται λόγω νοµικών κυρώσεων µετά την ανατροπή της περίφηµης απόφασης του ανωτάτου δικαστηρίου, Roe vs Wade –κάτι που είχε υποσχεθεί ο Τραµπ και υλοποίησε στην προηγούµενη θητεία του– αυτή είναι µια βαθιά ανησυχητική εξέλιξη. Σε τόσα πολλά επίπεδα. Και κυρίως, στην απορία τι ακριβώς πήγε στραβά και εκατοµµύρια άτοµα µε δικαίωµα ψήφου δεν θεώρησαν «dealbreaker» τίποτα από όσα φέρνουν οι Ρεπουµπλικανοί µαζί τους, τόσο στην προεδρία όσο και την Γερουσία.
Εδώ, στην πολιτεία του Μίσιγκαν, µια από τις κρίσιµες αµφίρροπες πολιτείες στις τελευταίες εκλογές, έχει καταµετρηθεί περίπου το 95% των ψήφων και δίνουν ελάχιστο προβάδισµα στον Ρεπουµπλικανό υποψήφιο Μάικ Ρότζερς. Καθώς η πολιτεία αυτή έχει ένα από τα µεγαλύτερα δηµόσια πανεπιστήµια της χώρας, υπάρχουν πολλές ανησυχίες για το τι θα σηµαίνει η αλλαγή πλεύσης για την πολιτειακή χρηµατοδότηση της εκπαίδευσης, την ελευθερία του λόγου στην ακαδηµαϊκή κοινότητα, την έρευνα για την κλιµατική αλλαγή, τη συνέχιση του διαλόγου σε µια χώρα που χρειάζεται όσο τίποτα άλλο µια φωνή λογικής αυτή τη στιγµή.
Η εξουσία του προέδρου στο αµερικανικό πολίτευµα είναι πολύ πιο ισχυρή και καθολική από το δικό µας. ∆ιορίζει τα µέλη στο Ανώτατο ∆ικαστήριο, ελέγχει τα πυρηνικά όπλα, αποφασίζει τους διπλωµατικούς απεσταλµένους στο εξωτερικό – για να αναφέρουµε κάποια από αυτά. Και η δύναµη αυτή είναι τώρα στα χέρια του Ντόναλντ Τραµπ, πάλι.
* Η κ. Γιώτα Ταχταρά είναι δηµοσιογράφος, υπεύθυνη Επικοινωνίας στο Πανεπιστήµιο του Μίσιγκαν.
Στέλλα Κάσδαγλη* Τι σηµαίνει για τις γυναίκες
Αυτή τη φορά δεν φταίει το ιδιόµορφο εκλογικό σύστηµα των ΗΠΑ – εκτός από τη νίκη, ο Τραµπ εξασφάλισε την ψήφο της πλειοψηφίας των Αµερικανών, το οποίο µας γλιτώνει από πολλά «τι θα είχε συµβεί αν...», αλλά δηµιουργεί πολλά περισσότερα «τι θα συµβεί τώρα». Πέρα από τα σενάρια που έχουν αναλυθεί επί µακρόν, από ελληνικά και διεθνή Μέσα, για το τι σηµαίνει η επανεκλογή του για τη δηµοκρατία στην Αµερική και τις γεωπολιτικές ισορροπίες στον κόσµο, αξίζει να σκεφτούµε τι σηµαίνει ο µηχανισµός µέσω του οποίου φτάσαµε σε αυτό το εκλογικό αποτέλεσµα για τις γυναίκες στις ΗΠΑ και αλλού.
Πρώτα απ’ όλα: οι Αµερικανοί (µε σκόπιµη χρήση, εδώ, του έµφυλου λόγου) προτιµούν να τους κυβερνάει ένας επικίνδυνος και χυδαίος άνδρας από οποιαδήποτε γυναίκα. Η µοναδική εκλογική αναµέτρηση που έχει χάσει ο Τραµπ ήταν εκείνη στην οποία είχε απέναντί του έναν άνδρα και αυτό λέει πολλά για την κατάσταση της έµφυλης ισότητας στη χώρα, αλλά και για το πόσο πρόκειται να χειροτερέψει αυτή τα επόµενα χρόνια.
Ως άτοµα, ως πολίτες, ως ψηφοφόροι, τα καταφέρνουµε πολύ καλά στο να δικαιολογούµε µεµονωµένες επιλογές µας ως ορθολογικές, ακόµη και όταν αυτές επηρεάζονται στην πραγµατικότητα από βαθιά ριζωµένες έµφυλες (ή άλλες) προκαταλήψεις. Λέµε: «Εγώ δεν έχω πρόβληµα να ψηφίσω γυναίκα, αλλά αυτή η γυναίκα δεν είναι κατάλληλη». Και κοιµόµαστε ήσυχες και ήσυχοι, µέχρι κάποιος ή κάτι να µας φέρει αντιµέτωπους µε το ότι ποτέ, τελικά, δεν θεωρήσαµε κάποια γυναίκα κατάλληλη για την ψήφο µας –πράγµα που λέει περισσότερα για τις δικές µας προκαταλήψεις παρά για τις ικανότητες των γυναικών που προσπάθησαν να σπάσουν αυτό το αόρατο φράγµα.
Υπάρχει, όµως, και η διάσταση του έµφυλου χάσµατος στην ψήφο, η οποία αποκαλύπτει ακόµη βαθύτερα και πιο προβληµατικά φαινόµενα για την κοινωνία της Αµερικής, αλλά και πολλών ακόµη χωρών του ανεπτυγµένου κόσµου.
Το έµφυλο χάσµα στην ψήφο είναι η διαφορά µεταξύ του ποσοστού γυναικών και ανδρών που ψηφίζουν έναν ή µία υποψήφιο/α, συνήθως τον νικητή ή τη νικήτρια των εκλογών. Πρόκειται, φυσικά, για ένα πρόσφατο σχετικά φαινόµενο: από την αναγνώριση της ψήφου των γυναικών έως την εδραίωση του γυναικείου κινήµατος, ήταν πολύ δύσκολο, έως ανήκουστο, µια γυναίκα να ψηφίσει διαφορετικά απ’ ό,τι οι άνδρες της οικογένειάς της.
Στην Αµερική, σε κάθε προεδρική εκλογή από το 1980, µεγαλύτερο ποσοστό γυναικών από ανδρών έχουν προτιµήσει τον ή την υποψήφιο/α των ∆ηµοκρατικών, µε τη διαφορά να κυµαίνεται από 4 έως 12 µονάδες.
Το 2016 το έµφυλο χάσµα ήταν από 8% έως 11%, ανάλογα µε το exit poll. Το 2020, από 9% έως 12%. Στις φετινές εκλογές, µε βάση τα µέχρι τώρα στοιχεία, το χάσµα θα ξεπεράσει το 10% και, για τις νέες γυναίκες, αγγίζει το 26%. Ακόµη και οι «κόκκινες» Αριζόνα και Βόρεια Καρολίνα εµφανίζουν χάσµα πάνω από 3%, υπέρ της Χάρις από τις γυναίκες. Ξέρετε τι σηµαίνει αυτό: ότι πάρα πολλοί άνδρες ψήφισαν Τραµπ – τόσοι, που κανένα έµφυλο χάσµα δεν µπορεί να αντισταθµίσει.
Ο λόγος είναι, σε µεγάλο βαθµό, η δυσπιστία απέναντι σε µια υποψήφια γυναίκα πρόεδρο που περιγράψαµε πιο πάνω. Είναι, όµως, και ένας ακόµη: από τα 6-7 κοινωνικά πεδία στα οποία οι πολιτικές του Τραµπ αναµένεται να προκαλέσουν οπισθοχώρηση και καταστροφή, τουλάχιστον τέσσερα είναι ζητήµατα που έχουν απασχολήσει έντονα τις γυναίκες και τις θηλυκότητες της Αµερικής τις τελευταίες δεκαετίες – οι αµβλώσεις και η πρόσβαση στην αντισύλληψη, η υποστήριξη της φροντίδας βρεφών και παιδιών, ώστε να µπορούν οι γονείς τους να συνεχίσουν να εργάζονται, η οπλοκατοχή και τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήµατα. Η νίκη του Τραµπ, ιδιαίτερα µεταξύ του ανδρικού πληθυσµού, δείχνει ότι στα συγκεκριµένα ζητήµατα οι προοδευτικές επιλογές τροµάζουν τους άνδρες. Και η τάση αυτή είναι πιο επικίνδυνη ακόµη και από την εξαιρετική µας ικανότητα να δικαιολογούµε παράλογες επιλογές µας ως ορθολογικές.
* Η κ. Στέλλα Κάσδαγλη είναι συγγραφέας, συνιδρύτρια Women On Top & inc.lude.
Μάνος Καραγιάννης* Η επιστροφή του συναισθήµατος
Η σαρωτική νίκη του Ντόναλντ Τραµπ έχει προκαλέσει µεγάλη κατάπληξη επειδή αντιβαίνει τη λογική της πολιτικής τάξης στην Αµερική και την Ευρώπη. Τα περισσότερα ΜΜΕ και πολλοί δηµοσκόποι έδιναν µεγάλες πιθανότητες στην Κάµαλα Χάρις να γίνει η 47η πρόεδρος των ΗΠΑ. Τελικά αυτή η εκτίµηση αποδείχθηκε ένας ευσεβής πόθος στη βάση µιας λανθασµένης ανάγνωσης της αµερικανικής κοινωνίας. Χθες δεν έχασε µόνο η υποψήφια του ∆ηµοκρατικού Κόµµατος, αλλά και µια τεχνοκρατική αντίληψη για την πολιτική που καταπνίγει το συναίσθηµα. Ο συναισθηµατικός κόσµος του πολίτη πρέπει να βρίσκει έκφραση µέσα από την πολιτική και να µην εξοστρακίζεται από τη δηµόσια σφαίρα.
Σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, πολλοί πολίτες ψήφισαν µε γνώµονα το καταρρακωµένο επίπεδο της ζωής τους. Μετά την πανδηµία του κορωνοϊού, ένα σηµαντικό κοµµάτι της αµερικανικής κοινωνίας βρίσκεται σε δυσχερή οικονοµική θέση και δυσκολεύεται να ζήσει µια φυσιολογική ζωή. Αυτό το κοµµάτι της Αµερικής νιώθει οργή και θυµό για µια πολιτική τάξη που έχει απολέσει κάθε επαφή µε την κοινωνική πραγµατικότητα. Χωρίς προοπτική άµεσης βελτίωσης των συνθηκών τους διαβίωσης, εκατοµµύρια φιλήσυχοι άνθρωποι βρίσκονται µπροστά σε ένα µεγάλο αδιέξοδο. Ο Τραµπ και οι δικοί του Ρεπουµπλικανοί ευαγγελίζονται µια πολιτική προστατευτισµού, τουλάχιστον έναντι της Κίνας, για να προστατευθούν οι αµερικανικές θέσεις εργασίας. Αυτό εξηγεί γιατί τόσοι άνδρες ψήφισαν υπέρ του Τραµπ και όχι ο υποτιθέµενος µισογυνισµός τους.
Ταυτόχρονα, η ανεξέλεγκτη είσοδος µεταναστών στην αγορά εργασίας πλήττει τη βιοµηχανική εργατική τάξη και υπονοµεύει την κοινωνική ειρήνη. Οι δηµογραφικές αλλαγές προκαλούν το συναίσθηµα του φόβου, αφού συχνά θεριεύει η ανοµία σε επίπεδο γειτονιάς. Παρά το γεγονός ότι η Αµερική παραµένει το σηµαντικότερο «χωνευτήρι πολιτισµών» στον κόσµο, η µη ενσωµάτωση µεγάλων πληθυσµών από τη Λατινική Αµερική τείνει να δηµιουργήσει παράλληλες κοινωνίες µέσα στη χώρα. Ο Τραµπ έχει όντως εργαλειοποιήσει, και τελικά «ασφαλειοποιήσει» το µεταναστευτικό. Ωστόσο, το ζήτηµα είναι υπαρκτό και φλέγον, δεν το έχει δηµιουργήσει ο ίδιος. Σε µια χώρα που έχει βιώσει βίαιες φυλετικές συγκρούσεις, η ανεξέλεγκτη µετανάστευση είναι αναµενόµενο να προκαλεί ανησυχία.
∆εν χωρούν, λοιπόν, απλοϊκές ερµηνείες για τα αίτια της νίκης του Τραµπ στις προεδρικές εκλογές. Αν δεν ήταν ο Τραµπ, αργά ή γρήγορα θα ήταν κάποιος άλλος. ∆εν έχουµε πλέον να κάνουµε µε έναν λαϊκιστή ηγέτη που υφαρπάζει την ψήφο του λαού µε εύκολες υποσχέσεις. Πρόκειται για ένα κοινωνικό κίνηµα που αµφισβητεί την καθεστηκυία τάξη πραγµάτων µέσα στην Αµερική. Εξάλλου, το Ρεπουµπλικανικό κόµµα επικράτησε και στις εκλογές για τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία. Για την ακρίβεια, το ∆ηµοκρατικό Κόµµα µάλλον έχει υποστεί µια στρατηγική ήττα.
Πολλά εκατοµµύρια Αµερικανών έστειλαν µε την ψήφο τους ένα ηχηρό µήνυµα εντός και εκτός Αµερικής. Αυτό βασικά που θέλουν είναι περισσότερη ασφάλεια για τις ζωές τους, σε µια εποχή που βεβαιότητες ανατρέπονται και σταθερές µετατοπίζονται. Παρά τις φανερές πολιτικές του αδυναµίες, ο Ντόναλντ Τραµπ έχει τώρα την ευκαιρία να εκφράσει τις αγωνίες και επιδιώξεις µιας νέας πλειοψηφίας. Αυτή ήταν η επιλογή του αµερικανικού λαού και θα πρέπει να γίνει απόλυτα σεβαστή από όσους τώρα µεµψιµοιρούν ανθρώπους που θέλουν πίσω την αξιοπρέπειά τους.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής ∆ιεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
Γιόναταν Τουβάλ* Οι προκλήσεις για τη Μέση Ανατολή
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραµπ στον Λευκό Οίκο παρουσιάζει σύνθετες προκλήσεις για τη Μέση Ανατολή, συµπεριλαµβανοµένου του Ισραήλ και του πρωθυπουργού Μπέντζαµιν Νετανιάχου. Ενώ ο Νετανιάχου φαίνεται να επιχαίρει για τη νίκη του Τραµπ, µια δεύτερη διακυβέρνηση Τραµπ µε ισχυρότερη αποµονωτική στάση –«Πρώτα η Αµερική»– θα µπορούσε να περιπλέξει τις φιλοδοξίες του Ισραηλινού πρωθυπουργού και να µετατρέψει την αµερικανική υποστήριξη σε λιγότερο αξιόπιστη.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Τραµπ, που καλούν τον Νετανιάχου να τερµατίσει άµεσα τους πολέµους στη Γάζα και στον Λίβανο χωρίς να προσφέρουν διπλωµατικές εναλλακτικές, µπορεί επίσης να σηµατοδοτούν πιθανή ένταση µε τον Νετανιάχου, ο οποίος φαίνεται να ενδιαφέρεται να διαπραγµατευτεί µια διπλωµατική λύση στον πόλεµο στον Λίβανο, ενώ ταυτόχρονα επιθυµεί να συνεχίσει τον πόλεµο στη Γάζα επ’ αόριστον.
Πέρα από το Ισραήλ, η νίκη του Τραµπ θα µπορούσε να σηµαίνει ότι το Ιράν θα βρεθεί αντιµέτωπο µε το ενδεχόµενο αυστηρότερων κυρώσεων και αυξηµένων εντάσεων. Στις αραβικές και µουσουλµανικές κοινότητες οι αντιδράσεις είναι ευλόγως ανάµεικτες, µε κάποιους να βλέπουν θετικά την πιθανή αποµάκρυνση του Τραµπ από τις παραδοσιακές αµερικανικές πολιτικές για τη Μέση Ανατολή, ενώ άλλοι ανησυχούν ότι η διακυβέρνηση Τραµπ θα οδηγήσει σε κλιµάκωση των εντάσεων.
Οι προηγούµενες ενέργειες του Τραµπ –όπως η αναγνώριση της ισραηλινής κυριαρχίας στα Υψώµατα του Γκολάν, η µεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήµ και το σχέδιο ειρήνης που δεν ευοδώθηκε– προκαλούν ανησυχία στους υποστηρικτές µιας βιώσιµης λύσης των δύο κρατών για Ισραήλ και Παλαιστίνη. Πράγµατι, υπάρχει µεγάλη πιθανότητα να υποστηρίξει µια εκδοχή της λύσης των δύο κρατών που θα περιλαµβάνει εκτεταµένες ισραηλινές εδαφικές προσαρτήσεις. Εάν η Σαουδική Αραβία αποδεχθεί µια τέτοια συµφωνία, αυτό θα µπορούσε να βάλει τέλος στην προοπτική του παλαιστινιακού κράτους µε βάση τα σύνορα του 1967.
* Ο κ. Γιόναταν Τουβάλ είναι ανώτερος αναλυτής εξωτερικής πολιτικής στο Mitvim – Ινστιτούτο Ισραηλινών Περιφερειακών Πολιτικών.
Οι ∆ηµοκρατικοί δεν κατάφεραν να επικρατήσουν απέναντι σε έναν υποψήφιο καταδικασµένο σε κακουργήµατα, µε δίκες να εκκρεµούν, ανοιχτά ρατσιστή, µε 28 καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης. Γιώτα Ταχταρά
Από τα κοινωνικά πεδία στα οποία οι πολιτικές του Τραµπ αναµένεται να προκαλέσουν οπισθοχώρηση, τουλάχιστον τέσσερα ζητήµατα έχουν απασχολήσει έντονα τις γυναίκες και τις θηλυκότητες της Αµερικής τις τελευταίες δεκαετίες. Στέλλα Κάσδαγλη
∆εν έχουµε πλέον να κάνουµε µε έναν λαϊκιστή ηγέτη που υφαρπάζει την ψήφο του λαού µε εύκολες υποσχέσεις. Πρόκειται για ένα κοινωνικό κίνηµα που αµφισβητεί την καθεστηκυία τάξη πραγµάτων µέσα στην Αµερική. Μάνος Καραγιάννης
Μια δεύτερη διακυβέρνηση Τραµπ µε ισχυρότερη αποµονωτική στάση θα µπορούσε να περιπλέξει τις φιλοδοξίες του Νετανιάχου και να µετατρέψει την αµερικανική υποστήριξη σε λιγότερο αξιόπιστη. Γιόναταν Τουβάλ.
Πηγή: εφημερίδα Καθημερινή
Aκολουθήστε μας στo Google News
