Παναγία Παρηγορήτισσα: Η εκκλησία στην Άρτα με τον τρούλο που αιωρείται
Ονειρεμένη!
Η Παναγία η Παρηγορήτισσα είναι το σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο της Άρτας. Είναι ένα αριστούργημα και ο τρούλος της είναι αναρτημένος.
Αυτό την έχει κάνει αντικείμενο μελέτης ακόμη και από το Πολυτεχνείο. Μάλιστα ο θρύλος λέει ότι ο αρχιμάστορας ζήλεψε το επίτευγμα του βοηθού του και έτσι τον δολοφόνησε!
Η Παναγία η Παρηγορήτισσα άρχισε να χτίζεται το 1260 από τον Μιχαήλ Β΄ Άγγελο Κομνηνό -Δούκα και τη σύζυγό του βασίλισσα Θεοδώρα. Η Παναγία η Παρηγορήτισσα είναι η πολιούχος της Άρτας.
Ο ναός είναι εντυπωσιακός λόγω της πλούσιας γλυπτικής διακόσμησης, των ψηφιδωτών και των τοιχογραφιών του.
Ωστόσο, αυτό που το καθιστά μοναδικό είναι η αρχιτεκτονική έμπνευση και η καινοτομία με τον πλωτό θόλο. Αυτό το χαρακτηριστικό το κάνει να ξεχωρίζει από τα άλλα σπίτια.
Ο αρχιμάστορας, θέλοντας να διατηρήσει τον τρούλο - στον οποίο δεσπόζει το ψηφιδωτό του Παντοκράτορα - ορατό από την είσοδο, αλλά και για να έχει ευρυχωρία και επαρκή φωτισμό, επινόησε και εφάρμοσε ένα πρωτότυπο και ιδιαίτερα τολμηρό σχέδιο στήριξης του τρούλου.
Κατάφερε να στηρίξει τον θόλο με μια εντυπωσιακή μέθοδο. Απέφυγε να τοποθετήσει κίονες στο κέντρο της εκκλησίας, τοποθετώντας τους στις τέσσερις γωνίες. Τοποθέτησε επίσης οριζόντιους κίονες πάνω από αυτούς, ενσωματώνοντάς τους στους τοίχους.
Το ελεύθερο τμήμα των κιόνων οδηγούσε προς το εσωτερικό της εκκλησίας. Σε αυτή την περιοχή τοποθετήθηκε ένας δεύτερος όροφος από κίονες, ο οποίος δημιούργησε ένα πυραμιδοειδές σχήμα. Οι κίονες προς τον τρούλο έμοιαζαν σχεδόν να αιωρούνται.
Ο λαϊκός θρύλος
Σύμφωνα με την παράδοση, το κτίσιμο του ναού ειχε αναλάβει ένας σπουδαίος πρωτομάστορας. Ενώ οι εργασίες είχαν προχωρήσει αρκετά, αυτός επειδή ήταν περιζήτητος κλήθηκε να βγάλει τα σχέδια για μια άλλη εκκλησία.
Αποφάσισε τότε να φύγει για λίγο αναθέτοντας στον βοηθό του τη συνέχιση του έργου μέχρι να επιστρέψει. Ο βοηθός του όμως, που ήταν ιδιαίτερα ευφυής και καλαίσθητος, άλλαξε τα σχέδια του πρωτομάστορα και το έχτισε με τον δικό του τρόπο.
Όταν ο πρωτομάστορας επέστρεψε και είδε την εκκλησία ολοκληρωμένη , εντελώς διαφορετική και ασύγκριτα πιο όμορφη από τα δικά του σχέδια, ζήλεψε. Ο φθόνος τον οδήγησε στα άκρα και αποφάσισε να εκδικηθεί το βοηθό του, Κάλεσε τον κάλφα στην κορυφή της στέγης προφασιζόμενος ότι ήθελε να του υποδείξει μια ατέλεια. Εκείνος πιστεύοντας ότι το έργο του ήταν αψεγάδιαστο, ανέβηκε μαζί του για να δει τι ήταν αυτό που βρήκε ο πρωτομάστορας.
Όταν έσκυψε να κοιτάξει, ο αρχιμάστορας τον έσπρωξε μέσα στην τρύπα. Κατάφερε όμως να πιαστεί πάνω της, και παρασύρθηκαν και οι δύο. Ο μύθος λέει ότι τα σώματά τους έχουν απολιθωθεί και βρίσκονται σαν δύο κόκκινες πέτρες στον περίβολο του ναού. Οι δύο κόκκινες πέτρες, που βρίσκονται μέχρι σήμερα στο πίσω μέρος του ναού, δεν έχουν καμία σχέση με άλλες πέτρες στον περίβολο.
Σύμφωνα με τον θρύλο, η Παναγία εμφανίστηκε στη μητέρα του Κάλφα για να την παρηγορήσει για τον θάνατο του γιου της. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εκκλησία ονομάζεται Παρηγορήτισσα ή Παρηγορήτρια.