Σαν σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου 1943: Ημέρα πανηγυρισμών και προδοσίας – Όταν η Ιταλία παραδόθηκε και η Ελλάδα έζησε την πιο γλυκόπικρη ελπίδα

Σαν σήμερα, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1943, η κατεχόμενη Ευρώπη δέχθηκε ένα μήνυμα που γέμισε εκατομμύρια ψυχές με ελπίδα. Η Ιταλία, ένας από τους κύριους άξονες του «Άξονα», ανακοίνωσε επισήμως την παράδοσή της στους Συμμάχους. Στην Αθήνα και στις άλλες ελληνικές πόλεις, ο λαός, βλέποντας την είδηση ως την αρχή του τέλους του πολέμου, ξεχύθηκε στους δρόμους και άρχισε να πανηγυρίζει. Μαζί τους, γιόρταζαν και πολλοί Ιταλοί στρατιώτες, οι οποίοι ήταν αντίθετοι στον Μουσολίνι και στο φασιστικό καθεστώς της χώρας τους, σε μια στιγμή που έμοιαζε να είναι η αρχή της ειρήνης. Ωστόσο, η χαρά αυτή έμελλε να είναι βραχύβια, καθώς η γερμανική αντίδραση ήταν άμεση και ανελέητη, μετατρέποντας την ελπίδα σε έναν νέο, πιο σκοτεινό εφιάλτη.

Από την εισβολή στην συνθηκολόγηση

Η απόφαση της Ιταλίας να «παραδώσει τα όπλα» δεν ήταν μια ξαφνική κίνηση. Ήταν το επιστέγασμα μιας μακράς περιόδου στρατιωτικών ηττών και εσωτερικής πολιτικής αναταραχής. Η συμμαχική εισβολή στη Σικελία τον Ιούλιο του 1943 είχε κλονίσει το ιταλικό καθεστώς. Ο Μπενίτο Μουσολίνι ανατράπηκε από το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο, συνελήφθη και μια νέα κυβέρνηση, υπό τον Στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο, ανέλαβε την εξουσία. Αυτή η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους για την έξοδο της Ιταλίας από τον πόλεμο.

Η ανακοίνωση του γενικού διευθυντή των συμμαχικών δυνάμεων, στρατηγού Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, στις 8 Σεπτεμβρίου, ήταν η επίσημη δημοσιοποίηση του γεγονότος. Η είδηση μεταδόθηκε από τα ραδιόφωνα και έφτασε σε κάθε γωνιά της κατεχόμενης Ευρώπης, προσφέροντας μια απρόσμενη ελπίδα.

Η ελπίδα που άναψε τη φωτιά: Πανηγυρισμοί και αδελφοσύνη

Στην Ελλάδα, η αντίδραση ήταν άμεση και αυθόρμητη. Οι Έλληνες, που είχαν υποφέρει από την ιταλική κατοχή και τη σκληρότητα των Ιταλών στρατιωτών, είδαν στην παράδοση μια ελπίδα για το τέλος του πολέμου. Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους, πανηγυρίζοντας με πατριωτικά τραγούδια και φωνάζοντας συνθήματα για την ελευθερία. Το κλίμα ήταν εκρηκτικό.

Το πιο συγκινητικό κομμάτι αυτής της ιστορίας ήταν η αντίδραση των Ιταλών στρατιωτών. Πολλοί από αυτούς, κουρασμένοι από τον πόλεμο, απογοητευμένοι από το φασιστικό καθεστώς και με τη νοσταλγία για την πατρίδα, έβγαιναν από τους στρατώνες τους και γιόρταζαν μαζί με τους Έλληνες. Υπήρξαν σκηνές αδελφοσύνης, με Έλληνες και Ιταλούς να αγκαλιάζονται, να ανταλλάσσουν χαιρετισμούς και να μοιράζονται την ίδια ελπίδα για την ειρήνη. Αυτές οι στιγμές έδειξαν ότι, πέρα από τις πολιτικές και στρατιωτικές διαφορές, οι λαοί μπορούν να ενωθούν με κοινά συναισθήματα και όνειρα.

Η Γερμανική αντίδραση και η τραγωδία του διχασμού

Η χαρά όμως έμελλε να είναι βραχύβια. Οι Γερμανοί, που είχαν καταλάβει την Ελλάδα, δεν ήταν διατεθειμένοι να παραδοθούν. Η παράδοση της Ιταλίας ήταν για αυτούς μια πράξη προδοσίας. Ο Χίτλερ, με την κυνική του λογική, διέταξε αμέσως την Επιχείρηση Άξονας (Operation Achse), με σκοπό τον άμεσο αφοπλισμό των ιταλικών στρατευμάτων στην Ελλάδα.

Αυτό που ακολούθησε ήταν μια από τις πιο σκοτεινές και τραγικές σελίδες στην ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα. Οι Γερμανοί, με σκληρότητα, έδωσαν τελεσίγραφο στους Ιταλούς να παραδώσουν τον οπλισμό τους. Σε πολλά μέρη, οι Ιταλοί στρατιώτες, πιστεύοντας ότι ο πόλεμος είχε τελειώσει, παραδόθηκαν. Ωστόσο, σε άλλα, όπως στην Κεφαλονιά, ο ιταλικός στρατός αρνήθηκε να παραδώσει τον οπλισμό του, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μια αιματηρή μάχη. Στο τέλος, οι Γερμανοί εκτέλεσαν χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες, σε μια πράξη βαρβαρότητας που έμεινε στην ιστορία ως η σφαγή της Κεφαλονιάς.

Ομοίως, οι Ιταλοί στρατιώτες που είχαν γιορτάσει με τους Έλληνες, βρέθηκαν σε δεινή θέση. Πολλοί εκτελέστηκαν, άλλοι στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, και ένας σημαντικός αριθμός επέλεξε να ενταχθεί στις τάξεις της ελληνικής αντίστασης, πολεμώντας τους Γερμανούς.

Η ενίσχυση της αντίστασης και το πραγματικό τέλος του πολέμου

Η ιταλική παράδοση, παρά την τραγωδία που ακολούθησε, ήταν μια στρατηγική νίκη για την ελληνική αντίσταση. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ κατάφεραν να αποκτήσουν ένα τεράστιο απόθεμα ιταλικού οπλισμού και πυρομαχικών. Πολλοί Ιταλοί στρατιώτες που είχαν επιβιώσει, εντάχθηκαν στους αντάρτες, δίνοντας μια νέα δυναμική στον αγώνα κατά των Γερμανών.

Η 8η Σεπτεμβρίου 1943, λοιπόν, παραμένει μια ημέρα με βαθιά, συμβολική σημασία. Ήταν μια ημέρα γεμάτη αντιφάσεις: χαρά και θλίψη, αδελφοσύνη και προδοσία. Μας υπενθυμίζει ότι ο πόλεμος δεν τελειώνει με μια απλή υπογραφή, αλλά με τη βούληση των ανθρώπων. Και ότι η ελπίδα, ακόμα και αν είναι στιγμιαία, μπορεί να γίνει το σπίρτο που θα ανάψει τη φλόγα του αγώνα για την ελευθερία.