Σαν σήμερα, 15 Σεπτεμβρίου 1916: Η επανάσταση στον πόλεμο – Όταν το πρώτο τανκ «κατέβηκε» στη Μάχη του Σομ

Σαν σήμερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1916, γράφτηκε μια από τις πλέον καθοριστικές σελίδες στην ιστορία του σύγχρονου πολέμου. Στα αιματοβαμμένα πεδία της Μάχης του Σομ, οι βρετανικές δυνάμεις έκαναν το ντεμπούτο τους με ένα νέο, πρωτοποριακό όπλο: το τανκ. Η εμφάνιση αυτού του τεθωρακισμένου οχήματος, του Mark I, δεν ήταν απλώς μια νέα τακτική, αλλά μια επανάσταση που έμελλε να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που διεξάγονταν οι μάχες, βάζοντας τέλος στον εφιάλτη του πολέμου χαρακωμάτων.

Ο εφιάλτης των χαρακωμάτων και η ανάγκη για λύση

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, που βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, είχε μετατραπεί σε έναν πόλεμο στατικό και εξαντλητικό. Οι στρατοί είχαν βαλτώσει στα χαρακάματα, με τις επιθέσεις να είναι εξαιρετικά δαπανηρές σε ανθρώπινες ζωές και τα κέρδη σε έδαφος να είναι ελάχιστα. Τα συρματοπλέγματα, τα πολυβόλα και οι εχθρικές οχυρώσεις είχαν δημιουργήσει ένα αδιάβατο τείχος, καθιστώντας την επίθεση μια σχεδόν αυτοκτονική πράξη.

Οι στρατιωτικοί διοικητές και των δύο πλευρών αναζητούσαν απεγνωσμένα ένα νέο όπλο, έναν τρόπο για να σπάσουν αυτό το αδιέξοδο. Η απάντηση ήρθε από τους Βρετανούς, οι οποίοι, υπό άκρα μυστικότητα, ξεκίνησαν το 1915 την ανάπτυξη ενός τεθωρακισμένου οχήματος που θα μπορούσε να κινείται σε δύσβατα εδάφη, να περνάει πάνω από χαρακώματα και να αντέχει τα πυρά των πολυβόλων.

Η γέννηση μιας κρυφής εφεύρεσης: Από το «Little Willie» στο Mark I

Η ανάπτυξη του τανκ ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα, γεμάτο τεχνικές προκλήσεις. Το πρωτότυπο όχημα, γνωστό ως «Little Willie», ήταν ένα πείραμα που βοήθησε τους μηχανικούς να κατανοήσουν τα προβλήματα του σχεδιασμού. Ωστόσο, το τελικό προϊόν, το Mark I, ήταν ένα πολύ πιο εξελιγμένο όχημα. Για λόγους παραπλάνησης της γερμανικής κατασκοπείας, το όπλο ονομάστηκε «τανκ» (tank), καθώς μεταφέρονταν σε μεγάλα ξύλινα κιβώτια που έμοιαζαν με δεξαμενές νερού.

Το Mark I ήταν ένα τεράστιο, βαρύ όχημα, με ερπύστριες που του επέτρεπαν να κινείται σε ανώμαλα εδάφη. Ήταν οπλισμένο με κανόνια και πολυβόλα, ενώ το εξωτερικό του ήταν καλυμμένο με χοντρές ατσάλινες πλάκες για προστασία. Ωστόσο, ήταν ακόμα ένα πρωτόγονο όπλο. Η ταχύτητά του ήταν εξαιρετικά χαμηλή, το εσωτερικό του ήταν αφόρητα ζεστό και γεμάτο με τοξικούς καπνούς, και οι μηχανικές του βλάβες ήταν συχνές.

Το ντεμπούτο του Mark I: Ένα ανάμικτο αποτέλεσμα

Η απόφαση για τη χρήση των τανκς στη μάχη λήφθηκε από τον Βρετανό διοικητή, στρατηγό Ντάγκλας Χέιγκ. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1916, στο πλαίσιο της Μάχης του Σομ, 49 τανκς Mark I τέθηκαν σε δράση. Ωστόσο, λόγω μηχανικών προβλημάτων, μόνο 32 από αυτά κατάφεραν να φτάσουν στη γραμμή του μετώπου.

Η απόδοσή τους ήταν ανάμεικτη. Ορισμένα τανκς κατάφεραν να σπάσουν τις γερμανικές άμυνες, να περάσουν πάνω από τα χαρακώματα και να διαλύσουν τα συρματοπλέγματα, προκαλώντας πανικό στους Γερμανούς στρατιώτες. Ωστόσο, πολλά άλλα χάλασαν πριν προλάβουν να φτάσουν στο πεδίο της μάχης, ενώ κάποια κόλλησαν στη λάσπη, καθιστώντας τα εύκολο στόχο για το γερμανικό πυροβολικό.

Παρά τις αδυναμίες τους, ο ψυχολογικός τους αντίκτυπος ήταν τεράστιος. Η θέα αυτών των μεταλλικών «τεράτων» ήταν ένας πλήρης αιφνιδιασμός για τους Γερμανούς, οι οποίοι δεν διέθεταν όπλο για να τα αντιμετωπίσουν. Η χρήση των τανκς στη μάχη ήταν η απόδειξη ότι το «αδιέξοδο» των χαρακωμάτων μπορούσε να σπάσει.

Το τέλος μιας εποχής

Η 15η Σεπτεμβρίου 1916, λοιπόν, παραμένει μια ημέρα ορόσημο. Η πρώτη χρήση του τανκ στη Μάχη του Σομ, παρόλο που δεν ήταν καθοριστική για την έκβαση της μάχης, ήταν το σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη των τεθωρακισμένων οχημάτων. Το τανκ εξελίχθηκε γρήγορα, έγινε πιο αξιόπιστο και πιο αποτελεσματικό, και έβαλε τέλος στον στατικό χαρακτήρα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η κληρονομιά του τανκ είναι τεράστια. Άλλαξε ριζικά τη στρατιωτική τακτική, έκανε τον πόλεμο πιο κινητό και πιο μηχανοποιημένο, και οδήγησε στην ανάπτυξη των τεθωρακισμένων δυνάμεων, οι οποίες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ιστορία του «Little Willie» και του Mark I είναι μια υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη εφευρετικότητα, ακόμα και στις πιο σκοτεινές στιγμές της ιστορίας, μπορεί να δημιουργήσει όπλα που αλλάζουν για πάντα τον κόσμο.