Σαν σήμερα, 13 Σεπτεμβρίου 1928: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στέλνει επιστολή στον Τούρκο ομόλογό του για σύναψη ειρήνης
Η ιστορική προσέγγιση Ελλάδας–Τουρκίας για συνεργασία και ειρήνη
Στις 13 Σεπτεμβρίου, σαν σήμερα το 1928, ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε μια σημαντική κίνηση ειρήνης, απευθύνοντας επιστολή στον Τούρκο ομόλογό του Ισμέτ Ινονού, ζητώντας να επιλυθούν με ειρηνικό τρόπο όλες οι εκκρεμότητες που υπήρχαν μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η πρωτοβουλία αυτή έμελλε να αποτελέσει ορόσημο στη διπλωματική ιστορία των δύο χωρών και να ανοίξει τον δρόμο για την πρώτη σοβαρή προσπάθεια προσέγγισης μετά από δεκαετίες συγκρούσεων και αμοιβαίων καχυποψιών.
Διαβάστε επίσης
Ένα δύσκολο παρελθόν
Οι σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας στις αρχές του 20ού αιώνα ήταν ιδιαίτερα τεταμένες. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912–1913), ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Εκστρατεία στη Μικρά Ασία (1919–1922) και η Μικρασιατική Καταστροφή είχαν αφήσει βαθιά τραύματα και στις δύο πλευρές. Η Συνθήκη της Λωζάννης (1923) έθεσε το νέο νομικό και εδαφικό πλαίσιο των σχέσεων, ενώ η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών δημιούργησε τεράστιες ανθρωπιστικές και κοινωνικές προκλήσεις.
Παρότι τυπικά οι σχέσεις είχαν εξομαλυνθεί σε επίπεδο συνθηκών, υπήρχαν ακόμη πολλά ανοιχτά ζητήματα: ζητήματα περιουσιών, μειονοτήτων, θαλάσσιων συνόρων και διπλωματικής εμπιστοσύνης. Σε αυτό το πλαίσιο, η επιστολή του Βενιζέλου προς τον Ινονού αποτέλεσε μια τολμηρή κίνηση ρεαλιστικής προσέγγισης, σε μια περίοδο που η διεθνής κοινότητα αναζητούσε σταθερότητα.
Η σημασία της επιστολής
Στην επιστολή του, ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρότεινε να αντιμετωπιστούν όλα τα διμερή ζητήματα με διάλογο και διπλωματικά μέσα, αποφεύγοντας εντάσεις και συγκρούσεις. Ο Βενιζέλος είχε αναγνωρίσει από νωρίς ότι η ειρήνη και η συνεργασία στην περιοχή ήταν απαραίτητες για την πρόοδο και την ασφάλεια και των δύο χωρών.
Η απάντηση του Ισμέτ Ινονού δεν άργησε. Μέσα σε λίγες ημέρες, ο Τούρκος πρωθυπουργός προσκάλεσε τον Βενιζέλο στην Κωνσταντινούπολη, σε μια ιστορική συνάντηση με στόχο την ενίσχυση της φιλίας ανάμεσα στους δύο λαούς. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1930 και επισφραγίστηκε με την υπογραφή μιας σειράς συμφωνιών συνεργασίας και ειρήνης, γνωστές ως «Συμφωνίες Άγκυρας».
Η «διπλωματία της φιλίας» του 1930
Η επίσκεψη Βενιζέλου στην Τουρκία ήταν μια πρωτοφανής πράξη πολιτικού θάρρους και οράματος. Όχι μόνο συνάντησε τον Ινονού, αλλά συναντήθηκε και με τον ίδιο τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας. Οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν σε θερμό κλίμα και χαρακτηρίστηκαν από εκατέρωθεν σεβασμό.
Το αποκορύφωμα αυτής της ιστορικής προσέγγισης ήρθε λίγο αργότερα, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε μια συμβολική αλλά και πολιτικά ισχυρή κίνηση, πρότεινε τον Μουσταφά Κεμάλ για Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1934, αναγνωρίζοντας τη συμβολή του στη βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας–Τουρκίας.
Ένα παράδειγμα που παραμένει επίκαιρο
Η επιστολή της 13ης Σεπτεμβρίου 1930 και η διπλωματική πορεία που ακολούθησε δείχνουν ότι ακόμη και ανάμεσα σε λαούς με βαριά ιστορικά φορτία μπορεί να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη, συνεργασία και ειρήνη. Το παράδειγμα του Βενιζέλου και του Ινονού είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ, καθώς οι ελληνοτουρκικές σχέσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Η διπλωματία δεν είναι πάντα εύκολη, αλλά η ιστορία αποδεικνύει ότι όταν υπάρχει πολιτική βούληση, το παρελθόν μπορεί να μετατραπεί σε γέφυρα για ένα καλύτερο μέλλον.
