Θα μπορούσαν οι ιοί να προκαλέσουν Αλτσχάιμερ; Τι υποστηρίζουν μελέτες COVID-19 για τον εγκέφαλο
Νέες ενδείξεις
Τον Μάιο του 2020 η Amanda Finley κάθισε όρθια στο κρεβάτι, αποφασισμένη να γράψει μια σημαντική σημείωση στον πίνακα που κρατά κοντά για τέτοιες στιγμές. Αντίθετα, ζωγράφισε ένα μεγάλο χαμογελαστό πρόσωπο στα ολοκαίνουργια σεντόνια της και ένιωσε ότι είχε πετύχει τον στόχο της.
Μήνες μετά την πρώτη της διάγνωση με COVID-19 τον Μάρτιο του 2020, η Finley, πρώην αρχαιολόγος και τραγουδίστρια της όπερας, εξακολουθούσε να μαστίζεται από μυριάδες μακροχρόνια συμπτώματα COVID. Αλλά το πιο ανησυχητικό για αυτήν ήταν αυτό που ονομάζεται «ομίχλη του εγκεφάλου».
Οι εμπειρίες της ενέπνευσαν τη Finley να δημιουργήσει την ομάδα στο Facebook του COVID-19 Long-Hauler τον Ιούλιο του 2020 για να ευαισθητοποιήσει και να υποστηρίξει όσους παλεύουν με μακροχρόνια συμπτώματα. Στη συνέχεια, το 2021, μολύνθηκε εκ νέου, αυτή τη φορά με την παραλλαγή Δέλτα. Οι αρκετοί μήνες μετά από εκείνη τη δεύτερη διάγνωση ήταν θολή. «Δεν θυμάμαι πολλά από το καλοκαίρι», λέει, «Είναι τρομακτικό… Εκτιμώ πραγματικά το μυαλό μου».
Οι επιστήμονες αγωνίζονται για να καταλάβουν γιατί ορισμένοι ασθενείς έχουν επίμονα συμπτώματα, ειδικά την "εγκεφαλική ομίχλη" μετά από μια περίοδο με τον COVID-19.
Νόσος του Αλτσχάιμερ
Αν και λίγα είναι γνωστά επί του παρόντος, ορισμένα από τα ευρήματα μπορεί να δώσουν πληροφορίες για μια άλλη πάθηση που έχει ενοχλήσει εδώ και καιρό τους ερευνητές: τη νόσο του Αλτσχάιμερ, η οποία επί του παρόντος επηρεάζει σχεδόν έξι εκατομμύρια Αμερικανούς, αριθμός που αναμένεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2060. Με την ευκαιρία διάβασε εδώ για ποιο λόγο η πρώιμη κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας και Αλτσχάιμερ.
Οι μακροχρόνιοι πάσχοντες από COVID περιγράφουν ορισμένα γνωστικά συμπτώματα που οι νευρολόγοι λένε ότι μοιάζουν πολύ με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Η Φίνλεϊ ήταν αποπροσανατολισμένη και έχανε πράγματα. Επίσης, βίωσε αλλαγές στην προσωπικότητα, οι οποίες είναι συχνές σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ. «Προσπαθώ να μην είμαι κακός άνθρωπος», λέει, αλλά το καλοκαίρι λέει ότι αυτό άλλαξε και έγινε «σκληρή». Δεν θυμάται τα πάντα, αλλά με βάση τα παλιά γραπτά μηνύματα, λέει: «Ντρέπομαι για αυτά που είπα και έκανα».
Από τότε που χαρακτηρίστηκε για πρώτη φορά η νόσος του Αλτσχάιμερ, οι επιστήμονες έχουν εξετάσει πολλούς λόγους για τους οποίους αυτοί οι ασθενείς έχουν αδιάκοπη απώλεια μνήμης. Η πιο ευρέως αποδεκτή πιθανή αιτία περιλαμβάνει υψηλές συγκεντρώσεις δύο μη φυσιολογικών πρωτεϊνών: το βήτα-αμυλοειδές, το οποίο συσσωρεύεται στο χώρο μεταξύ των νευρώνων, κόβοντας τις γραμμές επικοινωνίας και αυτά που συσσωρεύονται μέσα στα νευρικά κύτταρα και διαταράσσει τη νευρωνική σηματοδότηση.
Πολλές δοκιμές φαρμάκων απέτυχαν
Σχεδόν το ένα τέταρτο των περισσότερων από 2.000 κλινικών δοκιμών για θεραπείες για τη νόσο του Αλτσχάιμερ πριν από το 2019 δοκίμασαν φάρμακα που πιστεύεται ότι καθαρίζουν το βήτα-αμυλοειδές από τον εγκέφαλο. Ενώ πολλά από αυτά τα φάρμακα, πράγματι, μείωσαν το βήτα-αμυλοειδές, τα συμπτώματα των ασθενών δεν βελτιώθηκαν και η γνωστική τους έκπτωση δεν επιβραδύνθηκε.
Οι δοκιμές οδήγησαν σε αρκετές αποτυχίες υψηλού προφίλ. Ένα φάρμακο, το aducanumab, εγκρίθηκε τελικά από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ το 2021, αλλά το κατά πόσο ωφελεί πραγματικά τους ασθενείς εξακολουθεί να συζητείται.
Μία ίωση θα μπορούσε να προκαλέσει μια σειρά γεγονότων που οδηγούν σε νευροεκφυλισμό
Μια άλλη υπόθεση που κερδίζει έλξη είναι ότι μια ιογενής, βακτηριακή ή ακόμα και μυκητιακή λοίμωξη θα μπορούσε να προκαλέσει μια σειρά γεγονότων που οδηγούν σε νευροεκφυλισμό. Αν και η θεωρία είναι πολύ λιγότερο δημοφιλής από την υπόθεση του αμυλοειδούς, είχε αρχίσει να συγκεντρώνει εκ νέου την προσοχή ακόμη και πριν από την πανδημία.
«Τα τελευταία 10 περίπου χρόνια υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ιδέα της νευροφλεγμονής και της αλληλεπίδρασης μεταξύ του ανοσοποιητικού συστήματος και του εγκεφάλου», λέει ο Sean Naughton, νευροεπιστήμονας και τοξικολόγος στο Icahn School of Medicine στο Όρος Σινά. «Η κατάσταση του COVID έχει αναζωπυρώσει μεγάλο μέρος αυτού του ενδιαφέροντος».
Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν γιατί ασθενείς όπως η Finley αντιμετωπίζουν συνεχή γνωστικά ελλείμματα μετά τον COVID-19. Μάλιστα, μία πληθώρα από μελέτες έχουν δημοσιευτεί που ρίχνουν φως στο πώς ένας ιός —SARS-CoV-2 ή άλλος— μπορεί να πυροδοτήσει έναν "μοριακό καταρράκτη" που θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνοια.
Η μάστιγα της νόσου Αλτσχάιμερ
Το Αλτσχάιμερ εμφανίζεται καθώς οι νευρώνες στον ιππόκαμπο -μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου σε σχήμα ιππόκαμπου ανάμεσα στα αυτιά που είναι υπεύθυνη για την κωδικοποίηση των βραχυπρόθεσμων αναμνήσεων- σταδιακά πεθαίνουν. Όπως κάνουν, οι ασθενείς αρχίζουν να ξεχνούν πολύ πρόσφατα γεγονότα, όπως πού άφησαν τα κλειδιά τους ή τι είχαν για μεσημεριανό γεύμα. Με την πάροδο του χρόνου, οι απώλειες μνήμης εκτείνονται πιο πίσω στο σημείο όπου πολλοί ξεχνούν το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής τους.
Οι ερευνητές κατηγοριοποιούν επί του παρόντος δύο τύπους νόσου του Αλτσχάιμερ: την πρώιμη έναρξη, η οποία ξεκινά κατά τη διάρκεια των 40 ή 50 ετών ενός ατόμου και την όψιμη έναρξη, η οποία δεν εμφανίζεται μέχρι την ηλικία των 65 ετών και άνω. Η πρώιμη έναρξη της νόσου του Αλτσχάιμερ, η οποία επηρεάζει μόνο το 5% των ασθενών, έχει μια ισχυρή, γνωστή γενετική σχέση, αλλά λίγα είναι γνωστά για το τι πυροδοτεί την πολύ πιο κοινή μορφή όψιμης έναρξης της νόσου.
Η υπόθεση του αμυλοειδούς προέκυψε το 2010 αφού ο νευροπαθολόγος John Q. Trojanowski και η ομάδα του δημοσίευσαν μια μελέτη που δείχνει συσσώρευση βήτα-αμυλοειδούς σε ασθενείς πολύ πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Καθώς αυτές συσσωρεύονται, πυροδοτούν το σχηματισμό μη φυσιολογικών πρωτεϊνών μέσα στα κύτταρα που στη συνέχεια διακόπτουν τη νευρωνική επικοινωνία και το σχηματισμό μνήμης.
Ο Σουηδός ψυχίατρος και γενετιστής Torsten Sjogren περιέγραψε για πρώτη φορά την ιδέα ότι οι λοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν τη νόσο του Αλτσχάιμερ το 1952, αλλά η ιδέα γρήγορα δεν ευνοήθηκε και υπήρξε μικρό ενδιαφέρον από τη φαρμακοβιομηχανία. Από το 2019, μόνο το 0,5% των κλινικών δοκιμών εξέτασαν αντιιικά ή αντιβακτηριακά φάρμακα που στοχεύουν μια μικροβιακή ρίζα για τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Ωστόσο, έχουν προκύψει πρόσφατα στοιχεία που υποστηρίζουν την ιδέα, συμπεριλαμβανομένων μελετών που έχουν βρει ιούς όπως ο απλός έρπης 1 στον εγκέφαλο ασθενών με Αλτσχάιμερ. Και όταν χτύπησε η πανδημία, οι ερευνητές ανακάλυψαν γρήγορα ότι η ιογενής ασθένεια προκαλεί όλεθρο στον εγκέφαλο.
Τι κάνει ο COVID-19 στον εγκέφαλο
Οι μελέτες αυτοψίας ασθενών που πέθαναν από σοβαρό COVID-19 παρέχουν ένα φάσμα αποτελεσμάτων, με ορισμένους να μην παρουσιάζουν στοιχεία του ιού στον εγκέφαλο, άλλες να δείχνουν μικρές ποσότητες που κρύβονται στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και άλλες να δείχνουν τον ιό κατανεμημένο σε όλο τον εγκέφαλο.
Μια μελέτη αυτοψίας από τον Ιούνιο του 2021 πήρε δείγματα εγκεφάλου από οκτώ ασθενείς με σοβαρό COVID-19. Δεν έδειξε σημάδια ιού στον εγκέφαλο, αλλά βρήκε μικρογλοία, κύτταρα που δρουν ως μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος του εγκεφάλου, με παθολογικές αλλαγές που μοιάζουν με αυτές που παρατηρούνται σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ.
«Ήμασταν έκπληκτοι», λέει ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης, ο Tony Wyss-Coray, ένας νευρολόγος που μελετά το ρόλο του ανοσοποιητικού συστήματος στη νόσο του Αλτσχάιμερ στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Όταν ένα άτομο πάσχει από ασθένεια, η μικρογλοία του μπορεί να ενεργοποιήσει συγκεκριμένα γονίδια που κατά τα άλλα είναι αδρανοποιημένα. Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει μοναδικά πρότυπα γονιδιακής δραστηριότητας που σχετίζονται με ορισμένες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του Αλτσχάιμερ.
Άλλοι βλέπουν την επίδραση του ιού στον εγκέφαλο πιο άμεση.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο μέσω του οσφρητικού βολβού, όπου αναλύονται τα αρώματα, λέει ο Geidy Serrano, διευθυντής του Civin Laboratory for Neuropathology στο Banner Sun Health Research Institute. Από τον οσφρητικό βολβό, ο ιός μπορεί να ταξιδέψει προς την αμυγδαλή, η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση των συναισθημάτων, και μετά στον ιππόκαμπο.
«Είναι λογικό ότι εάν ο ιός περνά από αυτό το μονοπάτι που σχετίζεται με τη γνώση και τις αναμνήσεις, ότι τελικά θα μοιάζει πολύ με άλλους τύπους άνοιας», λέει.
Πιο πρόσφατα, επιστήμονες του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας πραγματοποίησαν αυτοψίες σε 44 ασθενείς που είχαν μολυνθεί από τον COVID-19. Μερικοί από τους ασθενείς πέθαναν από τη νόσο, ενώ άλλοι έζησαν έως και επτά μήνες μετά την οξεία μόλυνση. Από τους 11 εγκεφάλους που εξέτασαν, οι 10 περιείχαν εκτεταμένο SARS-COV-2 όταν πέθανε ο ασθενής.
Δυστυχώς, οι αυτοψίες μπορούν να μας πουν μόνο τόσα πολλά, λέει η Serena Spudich, καθηγήτρια νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Yale. «Τα δεδομένα της νεκροψίας ήταν εξαιρετικά ενημερωτικά. Αλλά υπάρχουν επιφυλάξεις σχετικά με αυτό το είδος δεδομένων, επειδή πρόκειται για άτομα που είχαν σοβαρό COVID ή για άτομα που πέθαναν», λέει ο Spudich. «Όταν βρίσκονται στα τελευταία στάδια της ζωής, όλα τα τρομερά πράγματα συμβαίνουν στο σώμα και στον εγκέφαλο».
Ευτυχώς, άλλοι ερευνητές αρχίζουν τώρα να αντλούν στοιχεία από ζωντανούς ασθενείς.
Πηγή: nationalgeographic.com
Aκολουθήστε μας στo Google News
